چگونه کتاب بخوانیم؟ (معرفی به همراه خلاصه‌ی مختصری از مطالب کتاب)
چگونه کتاب بخوانیم؟
(معرفی به همراه خلاصه‌ی مختصری از مطالب کتاب)
مشخصات کتاب‌شناسی
- نام کتاب: چگونه کتاب بخوانیم؟
- نویسندگان: مارتیمر جی. آدلر، چارلز لینکلن ون دورن
- عنوان اصلی کتاب: How to read a book
- مترجم: محمد صرّاف تهرانی
- انتشارات: به‌نشر
- تعداد صفحات: ۴۲۴
آیا دانش‌آموزان در مدارس خواندن زبان مادری‌شان را به طور مؤثر یاد می‌گیرند؟ آری و خیر. تا کلاس‌های پنجم و ششم، خواندن عموماً به شکل مؤثری تدریس می‌شود و به خوبی نیز یاد گرفته می‌شود. در دوره‌ی ابتدایی پیشرفت عمومی و مداومی دیده می‌شود، اما بعد از این دوره، منحنی‌های نمودار به حالت یکنواختی درآمده، متوقف می‌شوند. این توقف به این دلیل نیست که زمانی که نوجوان به کلاس ششم می‌رسد، وارد دوران محدودیت کارایی خویش می‌شود. به دفعات ثابت شده است که با آموزش‌های مناسب، نوجوانان و بزرگسالان می‌توانند به پیشرفت‌های زیادی نائل شوند. اما تعداد زیادی از دانش‌آموزان دبیرستانی چون توانایی دریافت مفاهیم کتاب‌ها را ندارند، پیشرفتشان بسیار اندک است. آن‌ها می‌توانند پیشرفت کنند و نیاز هم دارند، ولی پیشرفت نمی‌کنند.
دور از انتظار نیست که یک دیپلمه‌ی معمولی بسیار خواننده باشد و اگر به دانشگاه راه پیدا کند، آن‌جا نیز بیشتر بخواند. اما احتمالا او خواننده‌ای ضعیف و ناپخته است. او می‌تواند داستانی را دنبال کند و از آن لذت ببرد؛ اما اگر او را به خواندن مطلب دقیق تشریحی یا یک بحث دقیق و اقتصادی یا مطلبی که به بررسی تحلیلی احتیاج دارد، وادار کنید، گیج و حیران می‌شود. به عنوان مثال، معلوم شده است که یک دانش‌آموز متوسط دبیرستانی در درک ایده‌ی اصلی یک عبارت یا قسمت‌های مهم و غیرمهم یک بحث یا تفسیر، به شکل عجیبی عاجز می‌ماند. درواقع او در تمام طول تحصیل در دانشکده‌ی خود همان دانش‌آموز دوره‌ی ابتدایی باقی می‌ماند.
«از متن کتاب»
درباره‌ی کتاب
همانطور که هر عمل و فعالیتی داری کیفیت های متفاوتی است، کتابخوانی هم به عنوان یک فعالیت می تواند با کیفیت و یا بی‌کیفیت باشد. فارغ از این‌که چه کتابی می‌خوانیم و آن کتاب چه محتوا و مطلبی را قرار است به ما انتقال دهد، نحوه‌ی خواندن و استدلال و درک ما اهمیت بسیار بالایی در میزان تأثیرگذاری کتاب دارد.
کتابِ «چگونه کتاب بخوانیم؟» یکی از کتاب‌های بسیار مفید در زمینه‌ی آموزش کتابخوانی است. هرچند که از نخستین چاپ این کتاب بیش از ۷۵ سال می‌گذرد، اما همچنان با اقبال جهانی روبروست. منتقدان ادبی این کتاب را یکی از «کلاسیک‌های زنده‌ی جهان» می‌نامند. «انجمن جهانی مدیریت اطلاعات» نیز کتاب آدلر را در قهرست آثاری قرار داده است که هر مدیری باید بخواند.
نویسندگان در این کتاب تکنیک‌های کاملا مفیدی را برای رده‌بندی موضوعی کتاب‌ها، خوانش هوشمندانه‌ی متن و ارتباط سازنده‌ی خواننده با نویسنده ارائه می‌کنند و میان چهار سطح خوانش «ابتدایی، اجمالی، تحلیلی و منطقی» و نیز «ادراک، تفکر و یادگیری» تمایز قائل می‌شوند.
خواندن چهار سطح دارد: ابتدایی، اجمالی، تحلیلی و تلفیقی؛
هریک از سطوحِ بالاتر دربرگیرنده‌ی سطوح پایین‌تر نیز هستند.
کتاب در چهار بخش نوشته شده است:
- ابعاد خواندن
- سومین سطح خواندن، خواندن تحلیلی
- روش‌هایی برای انواع مختلف مطالب خواندنی
- اهداف نهایی خواندن
در بخش اولِ کتاب، نویسندگان ابتدا به ارائه‌ی یک مقدمه در زمینه‌ی چیستی «فعالیت و هنر خواندن» می‌پردازد. سپس دو سطح اولیه‌ی خواندن یعنی «خواندن ابتدایی» و «خواندن اجمالی» را توضیح می‌دهند. در انتهای این فصل در این باره صحبت شده که «چگونه می‌توان خواننده‌ای فعال بود؟».
هنرِ خواندن، غیر از مرحله‌ی ابتدایی آن، عبارت است از عادت به پرسش سؤال‌هایی صحیح با نظمی صحیح. چهار سؤال اساسی وجود دارد که باید آن‌ها را هنگام خواندن هر کتابی مطرح کرد:
۱- به طور کلی کتاب راجع به چه موضوعی است؟
۲- چه چیزهایی و چگونه در جزئیات مطرح شده است؟ باید بکوشید تا عقاید اصلی، نظریات و استدلال‌هایی که پیام ویژه‌ی نویسنده را تشکیل می‌دهد، کشف کنید.
۳- آیا تمام یا بخشی از کتاب واقعیت دارد؟ وقتی کتابی را می‌خوانید، اگر آن را جدی می‌خوانید باید عقیده‌ی خود را هم درباره‌ی مطالب آن مشخص کنید.
۴- آیا مطالب کتاب اصلا اهمیت دارند؟ چرا نویسنده فکر می‌کند که دانستن این چیزها مهم است؟ آیا دانستن آن‌ها برای شما اهمیت دارد؟
«از متن کتاب»
بخش دوم کتاب، به طور کامل به سومین سطحِ خواندن، یعنی «خواندن تحلیلی» اختصاص یافته است. به زعم نویسندگان، «خواندن تحلیلی» دو سطح دارد:
سطح اول تلاشی برای پاسخگویی به این سؤال است که «به طور کلی کتاب راجع به چه موضوعی است؟» نویسندگان در پاسخ به این سؤال راهکارهایی را به طور مبسوط توضیح داده‌اند:
۱- رده‌بندی کتاب بر اساس نوع و موضوع؛
۲- بیان موضوع کلی کتاب به شکلی بسیار خلاصه؛
۳- تعیین بخش‌های اصلی به ترتیب و با توجه به رابطه‌ی آن‌ها و نوشتن رئوس مطالب بخش‌ها؛
۴- تعریف مسئله یا مسائلی که نویسنده درصدد حل آن‌هاست.
سطح دومِ خواندن تحلیلی، تلاشیست برای پاسخگویی به این سؤال که «چه چیزهایی و چگونه در جزئیات مطرح شده است؟» نویسندگان می‌کوشند که راهکارهای مناسبی را برای پاسخ به این سؤال به طور کامل توضیح دهند:
۵- در فهم معانی کلمات اساسی و تفاسیر این کلمات با نویسنده به توافق برسید.
۶- با بررسی مهم‌ترین جملات، نظرات اصلی نویسنده را درک کنید.
۷- استدلال‌های نویسنده را یا از میان جملات پیدا کنید یا آن‌ها را با کمک جملات مختلف بنا کنید.
۸- تعیین کنید که کدام‌یک از مسائل نویسنده حل شده و کدام حل نشده است و اگر مسئله‌ای بدون جواب باقی مانده است، ببینید نویسنده از موفق نبودن خود در حل آن آگاه است یا خیر.
سپس نویسندگان کتاب از ما می‌خواهند که به نقد منصفانه‌ی کتاب بپردازیم.
کتاب‌خواندن نوعی گفت‌وگوست. ممکن است تصور شما کاملا برخلاف این گفته باشد؛ به این دلیل که تمام حرف‌ها را نویسنده می‌زند و خواننده چیزی برای گفتن ندارد. اگر چنین نظری داشته باشید، وظیفه‌ی خود را به عنوان یک خواننده به طور کامل درک نکرده‌اید و از فرصت‌های خود استفاده نبرده‌اید.
در حقیقت، خواننده کسی است که کلام پایانی را می‌گوید. نویسنده مطالب خود را ارائه می‌دهد و بعد از او نوبت خواننده است.
«از متن کتاب»
در انتهای این بخش «کمک‌هایی برای خواندن» توضیح داده شده‌اند: تجارب، سایر کتاب‌ها، کتاب‌های مرجع، لغت‌نامه‌ها، دایره‌المعارف‌ها و … .
در بخش سوم کتاب، انواع مختلفی از «مطالب خواندنی»، در فصل‌های مجزا آورده شده‌اند و در مورد روش‌های خواندن هریک از این موضوعات توضیحات کاملی ارائه شده است:
- کتاب‌های کاربردی را چگونه بخوانیم؟
- آثار تخیلی را چگونه بخوانیم؟
- پیشنهادهایی برای خواندن: داستان، نمایشنامه و شعر
- کتاب‌های تاریخ را چگونه بخوانیم؟
- علوم و ریاضیات را چگونه بخوانیم؟
- فلسفه را چگونه بخوانیم؟
- علوم اجتماعی را چگونه بخوانیم؟
معلمان دروس مختلف می‌توانند از این بخش برای آموزش نحوه‌ی مطالعه‌ی مطالب مربوط به درسشان بهره ببرند.
بخش چهارم و پایانی کتاب، دو فصل دارد؛ در فصل اول از این بخش، نویسندگان به توضیح سطح چهارم خواندن، یعنی «خواندن تلفیقی»پرداخته‌اند. و درنهایت در فصل انتهایی کتاب با عنوان «خواندن و پرورش ذهن»، ضمن مروری بر مطالب کتاب، چند نکته‌ی تکمیلی اضافه شده است. همچنین نویسندگان در این فصل از مخاطبان می‌خواهند که تأمل کنند که «چه کتاب‌هایی ارزش خواندن را دارند و چه کتاب‌هایی را نباید خواند».
به نظر می‌رسد که در کتاب اصلی، ضمیمه‌ای وجود داشته که در آن برخی کتاب‌ها که به زعم نویسندگان ارزش خواندن داشته‌اند، معرفی شده بوده است. اما این ضمیمه در ترجمه‌ی فارسی موجود نیست. با این حال نویسندگان از مخاطبان می‌خواهند که خودشان در جست‌وجوی این کتاب‌ها باشند:
باید در جست‌وجوی کتاب‌هایی باشید که برای شما دارای ارزش باشند. آن‌ها کتاب‌هایی هستند که بیشتر به شما آموزش می‌دهند؛ هم درباره‌ی خواندن و هم راجع به دنیای اطراف شما. آن‌ها کتاب‌هایی هستند که دوست دارید آن‌ها را بارها و بارها بخوانید. آن‌ها کتاب‌هایی هستند که به رشد فکری شما کمک می‌کنند.
«از متن کتاب
ما خواندن این کتاب را به همه‌ی علاقمندان به مطالعه و نیز معلمان و اولیای مدارس توصیه می‌کنیم. مطالب این کتاب می‌تواند دستمایه‌ی طراحی برنامه‌های درسی مرتبط با «خواندن» یا «خواندن انتقادی» قرار بگیرد. همچنین بخش سوم کتاب می‌تواند برای معلمان دروس مختلف یک محتوای کاربردی محسوب شود.
در ادامه‌ی این متن خلاصه‌ی مختصری از مطالب کتاب و نیز فصل پایانی کتاب را ضمیمه نموده‌ایم. اما شما را به مطالعه‌ی کل کتاب و استفاده از آن در برنامه‌های درسی دعوت می‌کنیم.
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.