راهنمای عملی اخلاق (معرفی کتاب)
راهنمای عملی اخلاق (معرفی کتاب)
مشخصات کتاب‌شناسی
- نام کتاب: راهنمای عملی اخلاق: چگونه در باب مسائل عملی اخلاق خلاقانه و نقادانه بیاندیشیم
- نویسنده: آنتونی وستن
- عنوان اصلی کتاب: A Practical Companion to ethics
- مترجم: راضیه سلیم‌زاده
- انتشارات: ققنوس
- تعداد صفحات: ۱۳۵
اخلاق همچنان نیازمند یاری است. اینکه به درکی پرمایه‌تر در خصوص ارزش‌ها نیازمندیم بر همه‌ی ما عیان است. اما آن‌چه کمتر کسی بدان واقف است، نیازمندی اخلاق به شیوه‌ها و مهارت‌های عملی دیگر است؛ مثلاً بهره‌مندی بیشتر از ذهنی گشوده و آزاد، خلاقیت بیشتر، اشتیاق افزون‌تر به گوش سپردن و نیز به اینکه با هم از اختلاف‌های ظاهری به سمت ایجاد رابطه و تغییر پیش برویم. نیاز به این مهارت‌ها و شیوه‌ها، به واقع، در هیچ زمانی تا این حد ضرورت نداشته است.
«از پیشگفتار کتاب»
درباره‌ی کتاب
کتاب «راهنمای عملی اخلاق» فراخوانی است برای اخلاق؛ در این کتاب، نویسنده قصد دارد که رخنه‌ای را که میان مسائل نظری معمول در فلسفه‌ی اخلاق و مسائل عملی در این عرصه وجود دارد، پرکند.
در ابتدا به مسائلی نظیر این پرداخته شده که اصلاً چه کسی نیازمند اخلاق است؟ یا اساساً چرا باید درباره‌ی ارزش‌ها بیندیشیم؟ پرسش‌هایی واقعی که لازم است پیش از پرداختن به مباحث نظری اخلاق به آن‌ها پاسخ بگوییم.
در ادامه نویسنده تلاش کرده که میان اخلاق و مهارت‌های اساسی‌ای که اخلاق را عملی می‌سازند، پیوند آفرینی کند؛ مهارت‌هایی مانند استقلال تفکر، حل مسئله به طریق سازگاربخش و گشودگی قلب و ذهن.
نویسنده در کتاب توضیح می‌دهد که چگونه مسئله‌ای اخلاقی را صورت‌بندی کنیم و اختلافات اخلاقی را به طریقی کارساز حل و فصل نماییم. همچنین از ما می‌خواهد و به ما می‌آموزد که اخلاق را به منزله‌ی تجربه‌ای که همیشه در حال یادگیری آن هستیم و سیری همیشه در جریان بدانیم.
«راهنمای عملی اخلاق» به تکرار تاریخچه‌های اخلاق نمی‌پردازد و اشاره‌ای هم به نظریه‌های مرسوم و مزیت‌ها، معایب و کاربردهای هریک از آنان که در بسیاری از کتاب‌های اخلاق آمده است، نمی‌کند. اما در عوض با مهارت‌ها و موقعیت‌های عملی اخلاق در عرصه‌ی زندگی روزمره سر و کار دارد؛ یعنی مسائل واقعی و درگیرکننده‌ی اخلاق و مهارت‌های لازم برای درک و حل آن‌ها.
تبعیض را در نظر بگیرید. تبعیض یعنی اینکه نسبت به شخصی احساس شدیداً نامطلوبی داشته باشید، زیرا نژاد، جنس، سن، طبقه‌ی اجتماعی یا یکی دیگر از ویژگی‌هایش با شما تفاوت دارد. اگر اخلاق امری صرفاً احساسی بود، دیگر نمی‌توانستیم با این تبعیض‌ها به مخالفت برخیزیم و تبعیض نسبت به آن‌هایی که نظر خوشی نسبت به آن‌ها نداشتیم، سراسر اخلاقی می‌بود.
غریزه می‌گوید: آری درست است. اما اخلاق می‌گوید: نه، درست نیست. در عوض، اخلاق چه بسا خودِ همین احساسات را به چالش فرامی‌خواند. … لازم است بپرسیم چرا ما این احساس را داریم؟ آیا باورها و احساساتمان درست یا به‌حقند؟ اگر ما به جای دیگران بودیم چه احساسی داشتیم؟ و نظایر آن. خلاصه‌ی کلام، باید بپرسیم آیا احساساتمان موجه هستند یا نه؟ و اگر نه، چه احساسات دیگری باید جایگزین آن‌ها نماییم؟
بر این قرار، اخلاق از ما می‌خواهد که سنجیده و دقیق بیاندیشیم … اخلاق از ما می‌خواهد که مراقبت‌آمیز زندگی کنیم: مراقب باشیم که چگونه عمل می‌کنیم و حتی چه احساسی داریم.
کتاب ۵ فصل و یک پیوست دارد:
- فصل ۱: رهسپار شدن
- فصل ۲: اخلاق و دین
- فصل ۳: حل خلاقانه‌ی مسائل اخلاقی
- فصل ۴: قطبی نکنید، پیوند بدهید
- فصل ۵: سیری همیشه در جریان
- پیوست: نوشتن مقاله‌ای در باب اخلاق
در هر فصل موقعیت‌های اخلاقی عملی بسیاری مطرح شده که به طور روزمره با آن‌ها مواجه می‌شویم. در پایان هر فصل نیز قسمتی به «تمرین و تفکر» اختصاص داده شده است. در این قسمت پرسش‌ها و تمرین‌های اخلاقی خوبی برای مخاطبان مطرح گردیده است.
مقصود اصلی از نوشتن این کتاب، فراهم آوردن متنی درسی برای دانشجویان اخلاق بوده است؛ کتابی که بتواند عمده‌ی کتاب‌های درسی این رشته را که حول مباحث نظری‌اند، تکمیل نماید.
کتاب نسبتا مختصر و کوتاه است، خواندن آن آسان و قابل درک می‌باشد، تفکر برانگیز است و عمده‌ی مطالب آن می‌تواند یک مقدمه‌ی بسیار خوب برای آموزش اخلاق به نوجوانان و جوانان تلقی شود.
تمرین و تفکر
فعالیت‌های تفکر برانگیز
زندگی‌نامه‌ها یا خودنوشت‌های اشخاصی را که به لحاظ اخلاقی تحسین می‌کنید، بیابید. شیوه‌های فراگیری و تغییر و تحول را کانون توجه خود قرار دهید. آن‌ها به چه طریق کسانی شده‌اند که هستند؟ چه عواملی تغییر و یادگیری اخلاقی را برایشان میسر کرده است؟ با چند تن از آشنایان و نزدیکانتان مصاحبه کنید و همین پرسش‌ها را از ایشان جویا شوید. چه تغییرات اخلاقی مهمی در زندگیشان داشته‌اند؟ چرا این تغییرات رخ داده‌اند؟ آیا دشوار بوده‌اند؟ چرا؟ حالا که پس از چندی به گذشته می‌نگرند، درباره‌ی آن تغییرات چه احساسی دارند؟ برای افراد کم‌سن‌تر ـ نظیر شما ـ که چشم دارند در آینده شاهد تغییراتی در زندگی خود باشند، چه توصیه‌ای دارند؟
نگاه به آینده
به نظر شما اخلاق در صد سال آینده به چه صورت درخواهد آمد؟ فرضاً درباره‌ی حیوانات چه خواهد گفت؟ یا درباره‌ی جهان طبیعی؟ و اگر این حوزه‌ها مألوف‌‌تر گردند، مرزهای وسیع‌تر شده اخلاق تا کجاها خواهد رسید؟ بیرون از جو زمین؟ بیومهندسی؟
مسئله‌ی اخلاق محیط‌زیستی را در نظر بگیرید؛ پیش‌تر اشاره کردم که اخلاق محیط زیستی عملاً در مراحل بسیار آغازین شکل‌گیری است. می‌توان امیدوار بود که در صد سال آینده قدری پیشرفت کند … اما چنین اخلاقی چه شکلی خواهد یافت؟ این اخلاق ارزش‌های جدید فراانسانی را چگونه توصیف خواهد نمود؟
به همین سان فکر می‌کنید کدام ارزش‌ها تغییر نخواهند کرد؟ و چرا؟
خودتان کمی تغییر بیافرینید
مددرسانی روش بی‌نظیری برای یادگیری اخلاقی است – پیداست که یکی از راه‌های اولیه‌ی به عمل درآوردن اخلاق است. راهی پیدا کنید که مددرسانی را واقعاً چهره به چهره انجام دهید. مثلاً داوطلب کار در اماکن اطعام به فقرا یا پناهگاه‌های بی‌خانمان‌های محله‌تان یا مدارس ابتدایی بی‌معلم شوید. به کاری دست ببرید که هم به لحاظ جسمی و هم به لحاظ فکری دشوار باشد. در مجتمعی فرهنگی یا یک آسایشگاه کلاس درس تشکیل دهید و تدریس کنید. به مرکز مسکن برای انسان‌ها برای تهیه سرپناه کمک کنید. فاصله‌تان را با دیگران کمتر کنید. داد. این کارها معمولاً زحمتی ندارد. تنها کافی است با این مراکز تماس بگیرید. …
«از تمرین‌های کتاب»
نویسنده: فاطمه گزین، دانشجوی دکترای مطالعات برنامه درسی
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.