رسانه‌ها و پیامها (چند فعالیت برای دانش‌آموزان)
رسانه‌ها و پیامها (چند فعالیت برای دانش‌آموزان)
رسانه‌ها چه پیام‌هایی دارند؟
بسیاری از رسانه‌هایی که به نظر می‌رسد تنها به دنبال سرگرم کردن مردم هستند، پیام‌های دیگری هم با خود به همراه دارند. برای مثال، ممکن است که هدف اصلی یک فیلم سینمایی سرگرمی باشد، ولی اگر این فیلم گروهی از جوانان را که مشغول خوردن خوراکی خاصی هستند نشان دهد، یک پیام دیگر هم دارد: جوانان! از این خوراکی بخرید.
فعالیت: هریک از متن‌های زیر را بخوانید و سعی کنید اهداف واضح و پنهان آن‌ها را تشخیص دهید.
الف) یک پیام بازرگانی یک ورزشکار مشهور را نشان می‌دهد که در مسابقه‌ای برنده شده است. این ورزشکار می‌گوید که اگر کفش‌های ورزشی فلان مارک را نپوشیده بود،هرگز برنده نمی‌شد. صحنه‌ی بعد هم رقیب او را نشان می‌دهد که در حال خرید یک جفت از همان کفش است.
ب) یک هنرپیشه آهنگی می‌خواند که در آن، به اثرات مفید آب‌میوه‌ی خاصی اشاره می‌شود. او در حال خواندن این شعر پیراهنی با آرم آن آب‌میوه به تن دارد.
متن، صوت و تصویر
متن، صوت و تصویر، پایه و اساس پیام‌های رسانه‌ها را تشکیل می‌دهند. برنامه‌های تلویزیونی، فیلم‌ها، موزیک‌ویدئوها، پیام‌های بازرگانی، سایت‌های اینترنتی و غیره با کمک گرفتن از این سه عنصر ساخته می‌شوند. بعضی از مواردی که تأثیر یک پیام را بیشتر می‌کند، این‌ها هستند: تکرار یک لغت، حضور هنرپیشه‌ها و افراد مشهور، استفاده از موسیقی بلند، استفاده از یک شعر ساده، جلوه‌های ویژه، نحوه‌ی عکاسی و فیلم‌‌برداری، زبان بدن و … .
فعالیت: یکی از انواع رسانه‌ها مانند تلویزیون، فیلم یا رایانه را انتخاب کنید. دفترچه‌ای تهیه کنید و لغات، صداها و تصاویری را که در پیامها به کار گرفته شده‌اند، در آن بنویسید. (مثلا ممکن است بنویسید: نام کالا یا خدمات بارها و بارها تکرار شده؛ موسیقی بلند؛ دوربین روی کالا زوم کرده است و …) سپس به پرسش‌های زیر پاسخ دهید:
- به نظر شما چرا سازندگان این پیامها از این لغات، صداها و تصاویر استفاده کرده‌اند؟
- پس از دیدن، شنیدن یا خواندن این پیام چه احساسی پیدا کردید؟
«زندگی رسانه‌ای» را با زندگی واقعی مقایسه کنید.
پیام‌های رسانه‌ها همیشه واقعیت محض نیستند و ممکن است گاهی تصاویر دروغینی از افراد یا کالاها نشان دهند.
فعالیت: روی یک ورق کاغذ، دو ستون بکشید. در ستون اول درباره‌ی زندگی جوانان و نوجوانان در برنامه‌ها تلویزیونی، فیلم‌ها و پیام‌های بازرگانی بنویسید و در ستون دوم از زندگی خود بنویسید. برای مثال،در زیر ستون «زندگی رسانه‌ای» بنویسید: «تکلیف مدرسه وجود ندارد.» و زیر ستون زندگی واقعی بنویسید: «هر شب تکلیف مدرسه.»
آیا این پیام برای شماست؟
بیشتر تبلیغات به گونه‌ای طراحی می‌شوند که گروه خاصی را به خود جلب کنند. این گروهِ هدف معمولا جوانان یا نوجوانان هستند. آن‌ها به انیمیشن‌ها، هنرپیشه‌های مشهور یا آهنگ‌ها ی روز علاقه‌مندند. پس آگهی‌دهنده‌ها از این سلیقه‌ها استفاده می‌کنند.
فعالیت: فهرستی از تبلیغاتی که در یک روز می‌خوانید، می‌بینید یا می‌شنوید، تهیه کنید و سپس بگویید:
- این تبلیغ را کجا دیده‌اید؟
- پیام تبلیغ چه بوده است؟
- چه گروهی مخاطب آن بوده‌اند؟
چگونه پیام‌های مختلف در یک آگهی را پیدا کنیم؟
پیام‌های ضمنی، پیام‌هایی هستند که در ضمن یک تبلیغ یا آگهی و همزمان به ما منتقل می‌شوند.
فعالیت: به تصاویر زیر با دقت نگاه کنید. و به این پرسش‌ها پاسخ دهید:
- این تبلیغ مربوط به چه کالا یا خدماتی است؟
- این تبلیغ چطور شما را تشویق می‌کند که آن را خریداری کنید؟
- چه پیام‌های ضمنی دیگری همراه با این تبلیغ به مخاطب منتقل می‌شود؟
آنچه نمی‌بینید، نمی‌شنوید و نمی‌خوانید هم مهم است.
فعالیت: درباره‌ی یک موضوع تحقیق کنید و اطلاعات مربوط به آن را از مجله‌ها، کتاب‌ها و روزنامه‌ها جدا کنید. هنگام تماشای تلویزیون و برنامه‌های خبری نیز یادداشت بردارید. چه تفاوتی بین روایت‌ها وجود دارد؟
خودتان را جای تبلیغات‌چی‌ها بگذارید.
برای اینکه بهتر با ترفندهای کسانی که به دنبال القای پیامها هستند، آشنا بشوید،می‌توانید خودتان را جای آن‌ها بگذارید.
فعالیت: در هریک از موقعیت‌های زیر خودتان را جای فرد مورد نظر بگذارید و به سؤالات پاسخ بدهید.
الف) شما برای یک نشریه کار می‌کنید. مسئول نشریه از شما خواسته است که تبلیغات مربوط به یک نوشابه‌ی گازدار را به عهده بگیرید. شما می‌دانید که نوشابه‌ها برای بدن مضر هستند، اما باید به نحوی تبلیغ کنید که مردم حس کنند سود نوشابه از ضررهای آن بیشتر است.
ب) شما فروشنده‌ی یک کالا هستند و می‌خواهید به مردم بقبولانید که کالای شما بهتر از کالای مشابه آن است. مثلا رب گوجه‌ای که توسط شما تولید می‌شود، بهتر از رب گوجه‌ی دیگری است. در حالیکه در واقع چنین نیست.
روزنامه‌ی خودتان را درست کنید.
می‌توانید تیم خبرنگاری مدرسه را تشکیل دهید. با اولیای مدرسه صحبت کنید و از آن‌ها بخواهید که به شما اجازه دهند که در مدرسه یک تیم خبرنگاری داشته باشید. شما می‌توانید اخبار مدرسه را به صورت روزنامه یا به صورت «رادیوی مدرسه» هر روز یا هفته‌ای یک بار ارائه دهید.
در صورتی که امکان خبرنگاری در فضای واقعی را ندارید، می‌توانید روی یک فضای تخیلی مانند – شهری در رمانی که به تازگی با هم‌کلاسی‌هایتان خوانده‌اید – تمرکز کنید. یک گروه روزنامه‌نگاری تشکیل دهید و هرکدام از شما به دنبال تهیه‌ی محصول خاصی بروید. به عنوان مثال، یک دانش‌آموز می‌تواند یک خبر فوری برای صفحه اول بنویسد، در حالی که دانش‌آموز دیگری می‌تواند گزارشی درباره‌ی یک رویداد تاریخی یا سیاسی مهم در شهر بنویسد. هرکدام از شما پیش‌نویس‌های خودتان را تهیه کنید و در کنار هم قرار دهید. در نهایت یک روزنامه خواهید داشت. از معلم فارسی یا مطالعات اجتماعی بخواهید که این پروژه را به عنوان کار فوق برنامه از شما بپذیرد.
منابع:
۱) «نوجوان و رسانه‌ها»، گروه نویسندگان، مترجم لادن مقیمی اسکویی. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، ۱۳۸۸.
۲) https://www.prodigygame.com/main-en/blog/teaching-media-literacy/
نویسنده: فاطمه گزین، دانشجوی دکترای مطالعات برنامه درسی
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.