تفکر انتقادی (معرفی کتاب)
تفکر انتقادی (معرفی کتاب)
مشخصات کتاب‌شناسی
- نام کتاب: تفکر انتقادی: تدابیری برای آگاهانه زیستن و خوب آموختن
- نویسندگان: لیندا الدر، ریچارد پل
- عنوان اصلی کتاب: Critical thinking: tools for taking charge of your professional life
- مترجمان: اکبر سلطانی، مریم آقازاده
- انتشارات: اختران
- تعداد صفحات: ۵۰۴
برای خیلی‌ها تفکر کاری ناخودآگاه است که هرگز به روشنی به بیان درنمی‌آید. مثلاً کسانی که تفکر منفی دارند، هرگز نمی‌گویند: «من انتخاب کرده‌ام که درباره‌ی خودم و تجاربم به گونه‌ای منفی فکر کنم و ترجیح می‌دهم که تاجایی که می‌شود غمگین و بدبخت باشم». مسئله اینجاست که وفتی از تفکر خود آگاه نیستید، امکان اصلاح آن را هم ندارید. وقتی تفکر ناخودآگاه باشد، نمی‌توانید مشکلاتش را هم ببینید، و اگر مشکلات را نبینید، انگیزه‌ای هم برای تغییر آن نخواهید داشت.
حقیقت این است که بیشتر آدم‌ها متوجه نیستند که تفکر چه تأثیر مهمی در زندگی ما دارد، در نتیجه کم‌اند کسانی که به تسلط بر فکر خویشتن دست می‌یابند. این است که بیشتر آدم‌ها از جهات بسیار بازیچه‌ی تفکر خود هستند و طرز تفکرشان، به جای آنکه دردی از ایشان دوا کند، بیشتر به آنان آسیب می‌زند. بسیاری از افراد بدترین دشمنان خود هستند؛ تفکر آن‌ها منشأ بی‌پایان مشکلاتشان است …
«از متن کتاب»
درباره‌ی کتاب
نویسندگان کتاب معتقدند که تفکرات ما به هستی و وجود ما معنا و جهت می‌بخشند. به زعم آن‌ها احساسات، آرمان‌ها، تصمیم و اعمال ما، همه محصول فرایندی هستند که نامش را «فکر کردن» گذاشته‌ایم. هدف کتاب این است که به ما کمک کند تا اندیشیدن درباره‌ی خودِ تفکر را بیاموزیم. البته به زعم آن‌ها در این مسیر باید «فعالیت‌هایی انجام دهیم که ممکن است خوشایند نباشد: فعالیت فکری! و «این بهایی است که باید برای کسب مهارت پرداخت».
نویسندگان امیدوارند که خوانندگان این کتاب به تدریج و با انجام قعالیت‌های کتاب، از تفکری که سبب‌ساز مشکلات است، آگاه شوند و قادر بشوند که فکرهایشان را به گونه‌ای تغییر دهند که زندگی بهتری داشته باشند.
ذهن، خود خانه‌ی خویشتن است و می‌تواند درون خویش دوزخی سازد از بهشتی، یا بهشتی سازد از جهنمی.
از متن کتاب، به نقل ا ز جان میلتون
کتاب مشتمل بر ۱۹ فصل می‌باشد (فهرست مطالب کتاب را می‌توانید در اینجا ببینید.)
و بعضی از فصل‌های کتاب از این قرارند:
- متفکر منصف
- خودشناسی
- معیارهای تفکر
- پرسش‌هایی که به تفکر قوی منجر می شوند
- یادگیری خود را طرح‌ریزی کنید
- تصمیم‌گیری
- پایش تمایلات جامعه‌محورانه
- یادگیری و کاربرد انتقادی و اخلاقی اطلاعات
به نظر می‌رسد که نویسندگان، به تدریج در این فصل‌ها، در مسیر هدف خودشان که خودآگاه کردن تفکر و نیز آموختن تفکر انتقادی می‌باشد به خوبی پیشرفته‌اند. شیوه‌ی نگارش کتاب نیز خوب و تحسین برانگیز است. برخی از ویژگی‌های مثبت نگارش کتاب عبارتند از:
- زبان ساده و روان متن؛
- محتوای کاربردی و عملی؛
- استفاده‌ی مناسب از نمودارها برای بهره‌مند کردن خوانندگان از خلاصه‌های دیداری؛
- تمرینات و فعالیت‌های کاربردی زیاد؛
- استفاده از مثال‌های پرمعنا و برگرفته از موقعیت‌های متداول.
کتاب «تفکر انتقادی» در ابتدا به عنوان یک کتاب مرجع برای دانشجویان در سطح کالج نوشته شده است، اما هرکسی که به اشراف بر تفکر، احساسات، خواست و امیال خود علاقمند باشد، به خوبی می‌تواند از آن استفاده کند.
همچنین به نظر می‌رسد که مطالب و فعالیت‌های این کتاب می‌تواند دست‌مایه‌ای برای آموزش و انجام فعالیت‌های تفکر انتقادی در کلاس درس به ویژه برای دانش‌آموزان متوسطه فراهم کند.
این کتاب از آن جهت منحصربه‌فرد است که ارزش‌ها و قابلیت‌های اصلی یا «فضائل»ی را که لازمه و پایه‌ی تفکر انتقادی هستند، در ابتدا معرفی می‌کند. این فضائل، پایه و اساس باقی مطالب را تشکیل می‌دهند… من هیچ متن دیگری ندیده‌ام که حتی این فضایل را معرفی کند. …
دکتر جیم مایکل کریون، گروه اقتصاد، کالج کلارک
درباره‌ی نویسندگان
نویسندگان این کتاب، و لیندا الدر و ریچارد پل، هر دو از رهبران برجسته‌ی جنبش تفکر انتقادی در جهان به شمار می‌روند و کتاب‌های متعددی در این زمینه نوشته‌اند که جزو برنامه‌ی درسی بسیاری از مدارس و دانشگاه‌ها است. این دو، خود نیز سال‌هاست که درد مدارس و دانشگاه‌ها مشغول تدریس‌اند و هم‌زمان، با برگزاری گارگاه‌ها و سمینارهای متعدد، تدابیر و ابزارهای کاربردی را برای پرورش تفکر انتقادی در اختیار علاقه‌مندان قرار می‌دهند. برای آشنایی بیشتر با فعالیت‌های این دو نفر می‌توانید به وبسایت «بنیاد تفکر انتقادی» (The Foundation for Critical Thinking) در این آدرس مراجعه کنید.
تفکر طبیعی در مقایسه با تفکر انتقادی:
– در مقام انسان می‌اندیشیم؛ در مقام متفکر انتقادی اندیشه‌ی خود را تحلیل می‌کنیم.
– در مقام انسانی خودمحور می‌اندیشیم؛ در مقام متفکر انتقادی ریشه‌های خود‌محورانه‌ی تفکرمان را بررسی و موشکافی می‌کنیم.
– در مقام انسان گرایش به معیارهای فکری‌ای داریم که ارزش باور داشتن ندارند؛ در مقام متفکر انتقادی این معیارهای نامناسب را افشا و معیارهای صحیح را جایگزین‌شان می کنیم.
– در مقام انسان نظام‌های معنایی‌ای بر ذهن ما حاکم است که عموماً ما را فریب می‌دهند؛ در مقام متفکر انتقادی می‌آموزیم چگونه تفکر خود را تا سطح بررسی خودآگاهانه ارتقا دهیم و خود را از دام‌های اندیشه‌ی غریزی و غیرنظام‌مند برهانیم.
– در مقام انسان از نظام‌های منطقی ای استفاده می‌کنیم که ساختارهای اساسی آن‌ها برای مان آشکار و واضح نیست؛ در مقام متفکر انتقادی به ابزارهایی برای آشکار کردن و ارزیابی مشارکت خود در این نظام‌های منطقی دست می‌یابیم.
– در مقام انسان با توهم آزادی احساسی و عقلی زندگی می‌کنیم؛ در مقام متفکر انتقادی مهار احساس و عقل‌مان را در مورد کیستی و چیستی خود و اهداف زندگی‌مان در دست می‌گیریم.
– در مقام انسان متفکر تحت سلطه‌ی افکارمان هستیم؛ در مقام متفکر انتقادی تسلط بر افکارمان را می‌آموزیم.
«از متن کتاب»
برای آشنایی بیشتر با مطالب کتاب، می‌توانید مقدمه‌ی کتاب را در اینجا مشاهده کنید. در این مقدمه نویسندگان از ضرورت تفکر انتقادی گفته‌اند و فعالیت‌هایی را برای فکر کردن پیرامون تفکر خود ارائه کرده‌اند.
اکثر ما در مدرسه تفکر خود را از طریق روشی دشوار – یعنی آزمون و خطا – اصلاح می‌کنیم و به ما کمک چندانی در یادگیری تفکر انتقادی نمی‌شود. ابزارهای فکری معدودی داریم و در نتیجه از قابلیت‌های فکری خود به گونه‌ای ناخودآگاه استفاده می‌کنیم. عادات فکری خوبِ معدود و عادات فکری بد بی‌شماری داریم و این عادات چنان در هم می‌آمیزند که تشخیص‌شان دشوار می‌شود. بدون آنکه درک روشنی از تفکر مطلوب داشته باشیم، فکر کردن را فرامی‌گیریم، از اهداف خود در مقام متفکر دریافت درستی نداریم، و هر درس را به چشم مجموعه‌ی جدیدی از تکلیف‌‌ها می‌بینیم که باید به شکلی ماشینی انجام داد. نمی‌توانیم ایده‌‌های مهمی را یاد بگیریم که ما را قادر به بهتر آموختن می‌کنند. …
«از متن کتاب»
نویسنده: فاطمه گزین، دانشجوی دکترای مطالعات برنامه درسی
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.