شرحی از یک تلاش (نگاهی تاریخی به فعالیت‌های جمعی کارگران در تاریخ ایران)
برش‌هایی از مقاله‌ی «شرحی از یک تلاش»، منتشر شده در ماهنامه‌ی «قلمرو رفاه»، شماره ۱۲ و ۱۳، فروردین و اردیبهشت ۹۵
🔹نویسنده: سیامک طاهری
🔸جنبش سندیکایی و اتحادیه‌ای ایران در دوران انقلاب مشروطیت توسط کارگرانی که در باکو و عشق‌آباد کار کرده و به وطن بازگشته بودند بنا نهاده شد.
🔸در سال ۱۲۸۴ در چاپخانه‌ای کوچک در تهران نخستین اتحادیه کارگری تاسیس شد. همزمان با اتحادیه کارگران چاپخانه‌ها در دیگر کارخانه‌ها نیز این امر رو به نضج نهاد، تا اینکه کارگران مشهد، تبریز، انزلی و دیگر نقاط کشور را هم در بر گرفت. شعارهای مزد عادلانه، هشت ساعت کار در روز، زمین برای دهقان و جمهوری سر داده شد. با سرکوب انقلاب مشروطه از طرف استبداد، جنبش سندیکایی و اتحادیه‌ای نیز مورد هجوم واقع گردید.
🔸در سال۱۳۰۰ شورای مرکزی اتحادیه‌های حرفه‌ای کارگران ایجاد گردید که هدف آن رهبری جنبش سندیکایی و اتحادیه‌ای در سطح کشور بود. تحت تأثیر همین جنبش بود که در فاصله‌ی سال‌های ۱۳۰۴-۱۳۰۰ چندین اعتصاب بزرگ، از جمله اعتصاب ۱۴روزه‌ِ کارگران چاپخانه‌ها و اولین اعتصاب کارگران نفت آبادان انجام گرفت.
🔸سرکوب جنبش سندیکایی و اتحادیه‌ای و جلوگیری از فعالیت‌های سندیکائی و اتحادیه‌ای و غیر‌قانونی ساختن فعالیت حزب کمونیست، در فاصله۱۳۱۰- ۱۳۰۴ به تصویب قانونی معروف به «قانون سیاه» انجامید. اما جنبش سندیکایی و اتحادیه‌ای در زیر ضربات سنگین با اعتصابات و اعتراضات در شرکت نفت و صنایع نساجی و سایر کارخانجات به مبارزه ادامه دادند و از پای ننشستند.
🔸در اوج سال‌های دیکتاتوری رضا شاه، کارگران شرکت نفت ساعت کار را به ۹ ساعت در روز تقلیل دادند. جنبش کارگران ایران از سال ۱۳۲۰ الی ۱۳۲۶ توانست به امکان فعالیتی علنی دست یابد. شورای متحده مرکزی اتحادیه کارگران و زحمتکشان ایران در اول ماه مه ۱۳۲۳ تاسیس گردید. بیش از ۳۰۰ هزار کارگر ایرانی زیر پرچم شورای متحده مرکزی اتحادیه کارگران و زحمتکشان ایران، به عنوان مهم‌ترین سازمان سندیکایی ایران و خاورمیانه گرد هم آمدند. نیروی سلطنت به یاری انگلیس و آمریکا در سال ۱۳۲۶ به صورت وحشیانه‌ای شورای متحده مرکزی اتحادیه کارگران و زحمتکشان ایران و سندیکاهای سراسر کشور را مورد تهاجم خود قرار داد.
🔸در دهه ۴۰ رشد اقتصادی شتاب بسیاری گرفت و در سال‌های آخر این دهه و نیمه اول دهه ۵۰ این روند ادامه پیدا کرد. همزمان اعتصابات کارگری رشد بی‌سابقه‌ای داشتند. وسعت، کثرت، طول مدت اعتصابات و هم‌پیوندی توده‌های کارگر به هیچ وجه قابل قیاس با دو دوره پیش نبود. با اوج‌گیری انقلاب در سال ۵۷ و با سازماندهی کمیته‌های اعتصاب در مراکز کار اعتصاب سراسری را در کشور به راه انداختند. از درون کمیته‌های مخفی اعتصاب شوراهای کارگری در اکثر کارخانجات و موسسات صنعتی شکل گرفت، و در کوتاه‌ترین زمان شوراهای کارگری کارخانجات توانستند مدیریت موسسات و کنترل تولید و توزیع را بدست گیرند.
🔸از به‌هم پیوستن شوراها سازمانی کارگری تحت نام «خانه کارگر» متولد شد. تشکیلات «خانه کارگر» محل تجمع فعالین کارگری تهران و شهرستان‌ها گردید. در بعد از پیروزی انقلاب، سندیکای کارگران پروژه‌ای اخراجی و بیکار در آبادان، شیراز و تهران تشکیل گردید که در آبادان بیش از ۱۸۰۰۰ عضو، در شیراز ۵۰۰۰ و در تهران حدود ۸۰۰۰ عضو داشت. در فضای آن موقع این سندیکا منحل شد.
🔸همراه با این تشکل سراسری، در شهرهای بزرگ کشور «انجمن همبستگی» کارگران عمدتاً از تجمع کارگران صنوف و کارگاه‌های تولیدی کوچک شکل گرفت. مبارزه علیه طرح‌های نامتناسب با وضعیت و خواسته کارگران که در قانون کار پیشنهادی وزیر کار وقت متجلی می‌گردید و تلاش برای تصویب قانون کار مترقی و متناسب با خواست کارگران، از اقدامات عملی و موثر این دو تشکل کارگری بود.
🔸با شروع جنگ ایران و عراق فرصت لازم برای حرکت مستقل کارگری به‌دست نیامد. بدین ترتیب شوراهای کارگری یکی پس از دیگر منحل و با تصویب لایحه‌ای قانونی، شوراهای اسلامی کار جایگزین آنها شدند.
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.