چگونه سوگیری و تبلیغات را در رسانه‌ها تشخیص دهیم؟ (معرفی کتاب همراه با نمونه‌ای از مطالب)
چگونه سوگیری و تبلیغات را در رسانه‌ها تشخیص دهیم؟
(معرفی کتاب همراه با نمونه‌ای از مطالب)
مشخصات کتاب‌شناسی:
- نام کتاب: چگونه سوگیری و تبلیغات را در رسانه‌ّ‌ها تشخیص دهیم
- نویسنده: ریچارد پل و لیندا الدر
- عنوان اصلی کتاب: How to Detect Media Bias & Propaganda
- مترجم: مهدی خسروانی
- انتشارات: فرهنگ نو
- تعداد صفحات: ۱۳۳
می‌توان میزان ثبت رنج غیرنظامیان در اردوگاه‌های مرگ آلمان (که عمیق بوده و هست) را با میزان ثبت رنج غیرنظامیان در هیروشیما و ناگاساکی که در معرض تشعشعات اتمی شدید قرار گرفتند، مقایسه کرد. ما روزنامه‌های آمریکایی را جست‌وجو کردیم و متوجه شدیم که در این پنجاه سال فقط یک روزنامه، رنج غیرنظامی‌ها را ثبت کرده است. …
مردم پول می‌دهند تا رویدادهای جهان را به نحوی دریافت کنند که به ارزش‌های آن‌ها اعتبار ببخشد و وفاداری آن‌ها را تأیید کند.
«از متن کتاب»
درباره‌ی کتاب
تقریبا همه‌ی رسانه‌های جهان مدعی‌اند که گزارش‌های خبری‌شان را به صورت مستقل، بی‌طرفانه و محققانه تولید می‌کنند. مدعی‌اند که صرفاْ به گزارش و توصیف «واقعیت عینی» می‌پردازند و از هرگونه نتیجه‌گیری و قضاوت پرهیز می‌کنند.
از سوی دیگر، ادعا می‌کنند که رسانه‌های رقیب این واقعیت‌ها را به نحو توطئه‌آمیزی تحریف کرده و به آن جهت می‌دهند. آیا این مدعا درست است؟ آیا رسانه‌ی مستقل و بی‌طرف وجود دارد؟ ظاهراْ پاسخ این پرسش‌ها منفی است. رسانه‌ها، حتی اگر (بر فرض محال) از صاحبانشان و از حکومت‌ها تأثیر نپذیرند، از فرهنگ و نظرگاه مخاطبانشان تأثیر می‌پذیرند.
پوشش خبری غالب در یک جامعه بر اساس اصل‌های زیر عمل می‌کند:
«ماجرا از نظرگاه ما (و جامعه‌ی ما) چنین به نظر می‌رسد؛ بنابراین، ماجرا چنین است.»
«این واقعیت‌ها باورهای ما را تأیید می‌کنند؛ بنابراین، این‌ها مهم‌ترین واقعیت‌ها هستند.»
«این کشورها [گروه‌ها یا احزاب] با ما دوست نیستند؛ بنابراین، شایسته‌ی انتقادند.»
«این گزارش‌ها بیشترین جذابیت یا هیجان را برای خوانندگان ما دارند؛ بنابراین،این‌ها مهم‌ترین گزارش‌های خبری‌اند.»
کسانی که خبرها را نقادانه دنبال می‌کنند، تک‌تکِ این اصل‌ها را معکوس می‌کنند. کتاب حاضر نحوه‌ی انجام این کار را توضیح می‌دهد و بنابراین، تأثیر سوگیری و تبلیغات را بر اندیشیدن افراد کاهش می‌دهد. (از پشت جلد کتاب)
هرچند که این کتاب بسیار مختصر است، اما به نظر می‌رسد که در دست‌یافتن به شیوه‌ای از تفکر منتقدانه و استدلال منطقی در سنجش رسانه‌ها راهگشا باشد. می‌توان این کتابِ کوتاه را بینشی عمیق پیرامون یکی از قدرتمند‌ترین صنایع جهان دانست.
بخشی از مطالب کتاب عبارتند از:
- دموکراسی و رسانه‌های خبری
- افسانه‌هایی که بر منطق رسانه‌های خبری سرپوش می‌گذارند
- سوگیری و بی‌طرفی در رسانه‌های خبری
- چگونه از گزارش‌های خبری متعارف و تبلیغات اطلاعات مفید بیرون بکشیم؟
- آیا پدید آمدن جامعه‌ی سنجشگر امکان‌پذیر است؟
- تبدیل شدن به اندیشه‌ورز مستقل
- رویدادهای دفن‌شده، نادیده‌گرفته شده، یا کم گزارش شده
- …
معلمان و اولیای مدارس می‌توانند از این کتاب به عنوان منبعی برای تهیه محتوا و نیز طراحی فعالیت‌های مرتبط با آموزش «سواد رسانه‌ای» استفاده کنند. همچنین خواندن این کتاب می‌تواند برای بزرگسالان و دانش‌آموزان نوجوان جالب و آموزنده باشد.
چند پرسش کلیدی که به هنگام تحلیل و تفسیر گزارش‌های خبری باید بپرسیم:
- این گزارش برای چه کسانی تهیه شده است؟
- در این گزارش، از چه نظرگاهی طرفداری شده است؟
- کدام نظرگاه‌ها کنار گذاشته شده‌اند یا کم‌اهمیت جلوه داده شده‌اند؟
- چگونه می‌توانم با نظرگاه‌هایی که نفی شده‌اند، (از زبان کسانی که هوشمندانه‌ترین فهم را از آن‌ها دارند) آشنا شوم؟
- کدام گزارش‌ها در صفحه‌ی اول ظاهر شده‌اند و چرا؟
- کدام اطلاعات در مقاله «دفن» شده‌اند و چرا؟
«از متن کتاب»
درباره‌ی نویسندگان
نویسندگان این کتاب، ریچارد پل و لیندا الدر، هر دو از رهبران برجسته‌ی جنبش تفکر انتقادی در جهان به شمار می‌روند و کتاب‌های متعددی در این زمینه نوشته‌اند که جزو برنامه‌ی درسی بسیاری از مدارس و دانشگاه‌ها است. این دو خود نیز سال‌هاست که درد مدارس و دانشگاه‌ها مشغول تدریس‌اند و در عین حال با برگزاری گارگاه‌ها و سمینارهای متعدد، تدابیر و ابزارهای کاربردی را برای پرورش تفکر انتقادی در اختیار علاقه‌مندان قرار می‌دهند. برای آشنایی بیشتر با فعالیت‌های این دو نفر می‌توانید به وبسایت «بنیاد تفکر انتقادی» (The Foundation for Critical Thinking) در این آدرس مراجعه کنید.
گام‌هایی که باید برداریم تا به مصرف‌کننده‌ی سنجشگر «خبرها» تبدیل شویم:
۱) سعی کنید اساس دستور کار «تهیه گزارش خبری» را بفهمید: هدف نهایی «تولید گزارش خبری» در غالب رسانه‌ها این است که «گزارش»های خود را به مخاطبانی خاص ( که باورها، ارزش‌ها و پیش‌داوری‌هایی دارند)، بفروشند تا به سودی دست‌یابند. هدف تولیدکنندگان گزارش‌ها آموزش نیست.
۲) با استفاده از شناختتان از منطق «تهیه گزارش خبری»، ابتدا گزارش‌های خبری را «ساخت‌گشایی» کنید و سپس آن‌ها را با سوگیری‌ها و جهت‌دهی‌های دیگر، خلاقانه بازسازی کنید.
۳) یاد بگیرید که چگونه موضوع‌ها و مسئله‌ها را باز تعریف کنید، به منبع‌های جایگزین (درون و بیرون جریان حاکم رسانه‌ای) دسترسی پیدا کنید، رویدادها را در منظر تاریخی قرار دهید و آن‌ها را ارزیابی کنید.
۴) یاد بگیرید که گزارش‌های کم‌اعتبار را از روی هیجانی‌بودن آن‌ها، یا پیوندِ محتوای آن‌ها با منافع شخصی یا گروهی، شناسایی کنید.
«از متن کتاب»
نویسنده: فاطمه گزین، دانشجوی دکترای مطالعات برنامه درسی
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.