ساز دهنی (یک طرح درس)
ساز دهنی (یک طرح درس)
این طرح درس براساس کتاب داستان «سازدهنی» طراحی شده است.
مشخصات کتاب‌شناسی:
- نام کتاب: ساز دهنی
- نویسنده: جین کاتلر
- عنوان انگلیسی کتاب: The Cello of Mr. O.
- مترجم: طاهره آدینه‌پور
- انتشارات: پرنده آبی
- تعداد صفحات: ۳۲
کلید واژه‌ها: جنگ، موسیقی، ترس، شجاعت
به ما حمله شده و در محاصره‌ایم. پدر من و خیلی پدر‌های دیگر برادر‌های بزرگ‌تر، حتی بعضی از پدربزرگ‌ها، رفته‌اند جبهه. بسیاری از خیابان‌های شهر پر از شکسته‌های آجر، گرد و غبار، و خرده شیشه است. … البته که غذا کمیاب است و همین‌طور آب. ما آب باران را در کاسه‌ها و سطل‌ها انبار می‌کنیم و به مراکز پخش آب می‌رویم و آب به خانه می‌آوریم.
چند روز پیش شهر را موشک باران کردند. در اولین چهارشنبه پس از موشک، آقای «اُ» که همیشه رفتارش به نظرم غیردوستانه می‌رسید، با ویولن سل و یک صندلی در دست ظاهر می‌شود. تا وسط میدان قدم‌رو می‌رود؛ جایی که همه بتوانند او را ببینند. صندلی‌اش را می‌گذارد. ویولن‌سل‌اش را بیرون می‌آورد. بعد نفس عمیقی می‌کشد و سازش را می‌نوازد. … مادر با صورتی که می‌درخشد می‌گوید: «موسیقی باخ است».
چه زیبا می‌نوازد آقای اُی ما! در میدانی خالی از زندگی و در شهری محاصره شده که در آن حتی کامیون امداد هم نخواهد آمد … به موسیقی اطمینان‌بخش‌اش گوش می‌دهیم و شجاعتِ او باعث می‌شود که کمتر بترسیم … .
اهداف:
- درک اطلاعات صریح متن شنیداری؛
- تلفیق و تفسیر اطلاعات متن شنیداری و رسیدن به استنباط؛
- بحث و گفت‌وگو و اظهار نظر درباره‌ی مطالب؛
- توانایی بیان احساسات، افکار و تجربه‌های درونی؛
- تقویت حساسیت نسبت احساسات دیگران؛
- آشنایی با مفاهیم صلح و جنگ و ترغیب به تفکر؛
- درک احساسات کسانی که درگیر جنگ هستند.
گروه سنی: چهارم تا ششم دبستان
ابزار موردنیاز: کتاب داستان سازدهنی، نقشه‌ی جهان.
اجرای طرح:
داستان را برای دانشآموزان قصه‌گویی یا قصه‌خوانی کنید.
بحث و گفتگو (می‌توانید از بین سؤالات انتخاب کنید):
پرسش‌هایی برای درک مطلب:
- چه اتفاقی برای دختر و خانواده‌ا ش افتاده بود؟
- پدر دختر کجا رفته بود؟ او کی به خانه باز می‌گردد؟
- جنگ باعث شد که دختر و مادرش با چه مشکلاتی مواجه شوند؟
- چرا بچه‌ها آقای «اُ» را دوست نداشتند؟
- چرا کامیون امداد به شهر آن‌ها می‌آمد؟ چه شد که کامیون امداد دیگر نیامد؟
- وقتی ویولن سِل آقای «اُ» شکست، او چه کار کرد؟
پرسش‌هایی برای شناخت خود و دیگران:
- به نظر شما چرا مادر دختر تصمیم گرفت که در شهر بمانند؟ فکر می‌کنید که این تصمیم خوبی بود؟ سخت بود یا آسان؟چرا؟
- بعضی از احساس‌ها را نام می‌برم. خودتان را جای دختر بگذارید و بگویید که دختر داستان، چه زمانی هریک از این احساس‌ها را تجربه می‌کرد:
- ترس
- خشم
- غم
- شادی
- اگر جای دختر بودید، در هریک از موقعیت‌های زیر چه احساسی داشتید؟
- وقتی در زیر پله در کنار دوستانت بازی می‌کردی.
- وقتی می‌دیدی که آقای «اُ» بعد از شکستن ویولن‌سل‌اش دوباره با سازدهنی به میدان آمد.
- وقتی کامیون امداد به خاطر حمله‌ی موشکی منفجر شد.
- چطور شد که احساس دختر نسبت به آقای «اُ»تغییر کرد؟ چرا دختر برای آقای «اُ» نقاشی کشید؟
- اگر آقای «اُ» با ویولن سل‌اش بیرون نمی‌رفت و نمی‌نواخت، داستان چه تغییری می‌کرد؟
- نظر شما راجع به جنگ چیست؟ فکر می‌کنید جنگ به نفع چه کسانی است و به ضرر چه کسانی؟
- فکر می‌کنید که چه چیزهایی باعث جنگ بین کشورها می‌شود؟ چه چیزهایی باعث دعوای بین آدم‌ها می‌شود؟
- در این داستان در کدام قسمت‌ها نشانه‌هایی از «شجاعت» دیدید؟ چه کسانی کارهای شجاعانه‌ای انجام دادند؟
فعالیت‌ها‌ی پیشنهادی:
- نامه‌ای برای پدر!
دانشآموزان را گروهبندی کنید. از هر گروه بخواهید که خودشان را جای دختر داستان بگذارند و نامه‌ای درباره‌ی ماجرای حمله‌ی موشکی به کامیون غذا و نواختن آقای «اُ» در میدان شهر بنویسند. از آن‌ها بخواهید که در این نامه احساسات خودشان را هم برای پدر توضیح دهند.
- توجه دانشآموزان را به جنگ‌های پیرامون ما جلب کنید.
درباره‌ی جنگ‌هایی که هم‌اکنون در جهان درگیر جنگ هستند با دانشآموزان صحبت کنید یا از آن‌ها بخواهید که در این زمینه تحقیق کنند. بر روی نقشه این کشورها را به دانشآموزان نشان بدهید. از آن‌ها بپرسید که فکر می‌کنند بچه‌های هم‌سن و سال آن‌ها که در میانه‌ی جنگ هستند، چه احساسات و آرزوهایی دارند. سپس بپرسید که ما چه کارهایی برای آن‌ها می‌توانیم بکنیم. دانشآموزان را گروهبندی کنید و از هر گروه بخواهید که یک فعالیت برای حمایت از کودکان جنگ پیشنهاد بدهند و سپس آن را انجام دهند.
- «با هم بودن» به جای جنگ!
هر کدام از قسمت‌های ویولن سل آقای «اُ» در کدام کشور ساخته شده بود؟ فکر می‌کنید که اگر کشورهای جهان به جای اینکه با هم بجنگند، تلاش می‌کردند که با هم یک جهان خوب بسازند، آن وقت دنیا چگونه می‌شد؟
از دانشآموزان بخواهید که در یک انشا درباره‌ی جهانی بنویسند که همه کشورها با هم تلاش می‌کنند که جهان را به جای بهتری تبدیل کنند. دانشآموزان کوچکتر می‌توانند در این زمینه یک نقاشی بکشند.
- داستان را از نو بازگو کنید.
دانشآموزان را گروهبندی کنید. از اعضای هریک از گروه‌ها بخواهید که داستان را از زبان یکی از شخصیت‌های زیر از نو بازگو کنند. سپس گروه‌های مختلف نوشته‌ی خود را برای سایرین بخوانند. الف) مادر، ب) آقای «اُ»، پ) فردی که با موشک به کامیون حامل آذوقه حمله کرد.
- چه چیزی ما را سیراب می‌کند؟
الف) تصویر زیر را در کتاب به دانشآموزان نشان بدهید. از آن‌ها بخواهید که با دقت به آن نگاه کنند. چه کسانی از پنجره به آقای «اُ» نگاه می‌کنند؟ مادر و دختر چه احساسی دارند؟ بقیه مردم چطور؟ چه چیزهایی درون تصویر در نوای موسیقی دیده می‌شود؟ این تصاویر چه معنایی دارند؟
ب) از دانشآموزان بخواهید به این فکر کنند: وقتی ویولن سل آقای «اُ» شکست، دختر گفت: «حالا چه چیزی ما را سیراب می‌کند؟». به نظر شما منظورش از این حرف چه بود؟ آیا تا به حال شده که با شنیدن یک قطعه موسیقی یا دیدن یک اثر هنری حس کنید که سیراب می‌شوید؟ فکر می‌کنید که چه چیزهایی می‌تواند روح و جسم انسان را سیراب کند.
پ) اکنون از دانشآموزان بخواهید که کتاب را ورق بزنند. از آن‌ها بپیرسید که در صفحات مختلف کتاب، موسیقی چگونه به تصویر کشیده شده است؟ نظر آن‌ها درباره‌ی این تصاویر چیست؟
- از موسیقی بگویید.
برای دانشآموزان توضیح دهید که در بسیاری از کشورهای جهان، برای دوستی، برادری و با هم بودن شعرهای زیادی گفته‌اند و موسیقی‌های بسیاری آفریده‌اند. نمونه‌های زیادی از چنین موسیقی‌هایی در جهان وجود دارد. اما یک موسیقی معروف در این زمینه «سمفونی نهم» بتهوون است.
بتهوون بخشی از این سمفونی را بر اساس شعری به اسم «ترانه‌ی شادی» ساخته است که در آن همه‌ی مردم جهان به برادری و شادی دعوت می‌شوند و به همه‌ی انسان‌ها یادآوری می‌شود که تمام ما همچون خواهران و برادران یکدیگر هستیم و خداوند همچون پدری مهربان برای همه‌ی ماست. این شعر اینچنین آغاز می‌شود:
«آه، دوستان، این آهنگ‌ها را کنار نهیم
و به عوض بیایید تا صداهای خویش را آهنگ نماییم؛ دلپذیرتر و شادمانه‌تر!
شادی! ای شعله‌ی زیبای خداوند، ای دختر بهشت
ما
سرمست از آتش‌ات
به معبد مقدس تو وارد می‌شویم.»
بعضی از نوازندگان تلاش می‌کنند که به کمک این موسیقی برادری و باهم بودن را به یاد مردم بیاورند. مانند این موسیقی که با هم خواهیم دید.
اجرای خیابانی سمفونی نهم را د رمیدان شهر «سابادل» برای دانشآموزان پخش کنید. می‌توانید توجه دانشآموزان را به مردی که برای دخترک ویولن سل می‌نوازد و شباهت او به پیرمرد داستان جلب کنید. همچنین این امکان وجود دارد که به چهره‌ی آدم‌ها یا برخی از سازهای موسیقی اشاره کنید؛ اما دقت کنید که لذت شنیدن این موسیقی ذایل نشود.
این امکان وجود دارد که پس از شنیدن موسیقی از بچه‌ها بخواهید که نوای موسیقی‌ای را که شنیده‌اند، نقاشی کنند. این نقاشی می‌تواند شبیه تصاویر کتاب باشد یا شکل دیگری داشته باشد.
این امکان وجود دارد که پس از شنیدن موسیقی از بچه‌ها بخواهید که نوای موسیقی‌ای را که شنیده‌اند، نقاشی کنند. این نقاشی می‌تواند شبیه تصاویر کتاب باشد یا شکل دیگری داشته باشد.
نویسنده: فاطمه گزین، دانشجوی دکترای مطالعات برنامه درسی
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.