قصه‌های جنگ و صلح

یک دختر بچه که نام‌خانوادگی‌اش مانند نام من و اسم کوچکش نینا بود، یادداشت کوچکی به دست من داد. در آن یادداشت نوشته شده بود: «مارتین! لطفا به من بگو چرا اصلا جنگ وجود دارد؟»

به نقل از «جنگ‌های عجیب و غریب»، مارتین آوور، انتشارات نقش مانا

مارتین آوور نویسنده‌ی کتاب «جنگ‌های عجیب و غریب» ^۱ چنین می‌گوید:

«از زمانی که من داستان‌نویسی برای کودکان را شروع کرده‌ام. همواره سعی داشته ‌ام که موضوع سخت و پیچیده‌ی جنگ و صلح را برای کودکان یه شکلی آسان و قابل فهم بیان کنم. به نظر من، اینکه ما فقط بچه‌ها بگوییم که جنگ بد و وحشتناک است و از آن سو، صلح زیبا و مطلوب است، کفایت نمی‌کند. اگرچه در همین حد نیز می‌تواند در مقابله با نوعی از ادبیات که جنگ را می‌ستاید، مفید باشد. احتمالا بیشتر بچه‌ها به بدی و زشتی جنگ و زیبایی و شکوه صلح آگاهند. ولی مسئله این است که آیا صلح واقعا ممکن است؟ یا اینکه جنگ سرنوشت حتمی و اجتناب ناپذیری است که همواره سایه‌ به سایه در تعقیب ما است؟‌ آیا درس‌های تاریخ و یا اخبار شبانه‌روزی به ما نمی‌آموزند که جنگ‌ها همیشه بوده و هستند؟ فرهنگ صلح، درک دیگران و خودداری از منازعات، همگی مفاهیم خوب و پرطرفداری هستند، اما چه چیز باعث می‌شود که گاهی عده‌ای آن را نمی‌خواهند؟

من نمی‌توانم به خود بقبولانم که بدون کاوش درباره‌ی علل بروز جنگ، بتوان آن‌ را از زندگی بشر کنار گذاشت.

مسلما من نمی‌توان ادعا کنم که بهترین شیوه‌ها را یافته‌ام و توانایی آن را دارم که علل بروز جنگ‌ها را در طول تاریخ به صورت کامل و جامع بیان کنم. و همچنین نمی‌توانم راهکار همه‌جانبه‌ای برای دوری جستن از جنگ‌های احتمالی آینده ارائه دهم. اما عمیقا بر این اعتقادم که «داستان‌ها» می‌توانند نقشی فراتر از به تفکر واداشتن داشته باشند. به هر حال انسان باید زمانی فکر کردن را آغاز کند. داستان‌هایی که در این مجموعه گردآوری شده‌اند، در پی  آنند که مخاطب خویش را هرچه بیشتر به فکر کردن ترغیب کنند. این داستان‌ها می‌خواهند که این حس را در ما برانگیزند که چگونه و کجا می‌باید درباره‌ی عامل اصلی جنگ‌ها تحقیق کرد.»

ما نیز در این متن تلاش کرده‌ایم که مجموعه داستان‌های کوتاهی را گرد هم آوریم؛ داستان‌هایی که می‌توانند  ما را به تأمل درباره‌ی جنگ‌ها و صلح‌ها فرابخوانند. مخاطب این داستان‌ها می‌توانند کودکان، نوجوانان و حتی بزرگسالان باشند. هدف ما این است که هر آن‌کس که خود را «معلم» می‌داند، این داستان‌ها را بخواند و آنچه را که قابل تأمل می‌داند، برای دیگران بازگو کند. طبیعتا معلمان رسمی نیز می‌توانند از این داستان‌ها در کلاس درس و در تکمیل مباحث مختلف درسی استفاده کنند.

این مجموعه می‌تواند شروعی باشد برای یافتن یا نوشتن داستان‌های بیشتری درباره‌ی جنگ‌ها و صلح‌ها …

به کودک گفتن اینکه «صلح آمیز فکر کن» بیش از آنکه بگوییم «پرواز کن» سودی ندارد! پس چگونه می‌توانیم هماهنگی درونی و در نتیجه و ناگزیر، هماهنگی بین انسان‌ها را تقویت و تشویق کنیم؟ با استفاده از داستان‌هایی که سه کار انجام می‌دهند:

– کودکان را برانگیزند تا به درون خود نگاه کنند.

– به کودکان پاسخ‌های متعدد و ممکنی در برابر یک مسأله ارائه دهند.

– در کودکان حس مثبتی از ارزش و هدف ایجاد کنند – حس قدرت شخصی و اخلاق ذاتی.

ما همه، داستان‌هایی داریم که به این هدف می‌رسند. لازم است که این داستان‌ها، آوازها، شعرها و بازی‌هایی را که تأثیری قاطع در برانگیختن و تقویت حل مسأله خلاق دارند تشخیص دهیم… سعی کنیم خودمان با چشم و گوش تیز برای یافتن آن‌‌هایی که پیام مثبت دارند، برای خشونت جایگزینی پیشنهاد می‌کنند، تعصب‌ها را شناسایی و  رد می‌کنند و همکاری و همیاری را ارج می‌گذارند، توجه کنیم.

در گذشته، قصه‌های انسان‌ها برحیله‌گری و قدرت، بیش از حل اختلاف تاکید داشته است. آیا امکان دارد که با تغییر دادن قصه‌هایی که می‌گوییم، بتوانیم طبیعت جنگ‌طلبانه خود را تغییر دهیم؟ به امتحانش می‌ارزد.

برگرفته از «قصه‌های صلح»، نوشته‌ی مارگارت رید مکدنالد، نشر چشمه

قصه‌های جنگ و صلح

نویسنده: فاطمه گزین، دانشجوی مطالعات برنامه درسی

1. مارتین آور(Martin Auer) در ۱۴ ژانویه ۱۹۵۱ در وین اتریش متولد شد. او پس از تحصیلات پایه در رشته‌ی زبان و ادبیات، تاریخ آلمان و اصول ترجمه به فعالیت در تئاتر پرداخت و به مدت هفت سال به کار بازیگری، موسیقی و نمایشنامه‌نویسی و تئاتر اشتغال داشت. او توانست یک گروه موسیقی را بنیانگذاری کند. همچنین به‌عنوان یک نویسنده‌ی توانا برای مراکز و مؤسسات ارتباط جمعی فعالیت می‌کرد و برای روزنامه‌های گوناگون مقاله می‌نوشت. در سال ۱۹۸۶ اولین کتاب او برای کودکان منتشر شد و تاکنون بیش از ۲۰ عنوان کتاب از وی منتشر شده است. او هم‌اکنون علاوه بر نوشتن شعر و نثر برای کودکان و بزرگسالان، به انتشار شعر و نمایشنامه‌های رادیویی نیز می‌پردازد.

   کتاب «جنگ‌های عجیب و غریب» یکی از آثار پر سر و صدا و موفقیت‌آمیز وی است که به بیش از ۲۵ زبان دنیا ترجمه شده است. این کتاب مشتمل بر داستان‌هایی است که به زبانی ساده و برای مخاطبان نوجوان نوشته شده‌اند؛ هرچند که این کتاب برای تمام سنین آموزنده‌ است. در این داستان‌ها سعی بر آن است که توجه مخاطب به روابط موجود بین انسان‌ها و پیامدهای این روابط جلب شود، به ویژه روابطی که منجر به از بین رفتن صلح و دوستی می‌شود. (از مقدمه‌ی کتاب «جنگ‌های عجیب و غریب»[↩]