راهبردهایی برای گسترش آموزش دختران

(فصلی از یک کتاب)

فقر مثل یک چرخه است. برای اینکه بفهمیم یک کودک در آینده فقیر خواهد بود یا نه، کافی‌است به وضعیت خانواده‌ی او نگاه کنیم: فقر از پدر و مادر به فرزندان و سپس از آن‌ها به فرزندانشان منتقل می‌شود.

معمولا افراد فقیر به صورت خوشه‌ای با هم زندگی می‌کنند (شاید به این دلیل که در کنار سایر طبقات جایگاهی ندارند یا پذیرفته نیستند). این موضوع باعث می‌شود که نفوذ سیاسی جمعی آن‌ها کم باشد و به ندرت به منابع و فرصت‌ها دسترسی داشته باشند.

اما یک سلاح مخفی وجود دارد که در اکثر جوامع در سراسر جهان کم استفاده شده یا عمداً مورد غفلت قرار گرفته است؛ سلاحی که می‌تواند این چرخه را بشکند: آموزش دختران و زنان.

بله، شاید به همین سادگی باشد. اگر به دختران و زنان در سراسر جهان آموزش داده شود، آن‌گاه فقر تا این حد پایدار نخواهد بود.

بگذارید تصور کنیم:

تصور کنید دختری هستید که در روستای کوچکی زندگی می‌کنید که دسترسی زیادی به آب سالم یا امکانات بهداشتی و درمانی و بسیاری چیزهای دیگر ندارد. احتمال زیادی وجود دارد که گرسنگی مداوم را تجربه کنید. اگر این سوء تغذیه را به صورت مداوم تا قبل از ۲ سالگی تجربه کنید، احتمالا دچار آسیب جبران ناپذیری خواهید شد. اما فرض کنیم که بزرگ می‌شوید تا به سن مدرسه برسید. یک مدرسه ۱۵ کیلومتر دورتر هست که هزینه‌ای نسبتا اندک به ازای هر دانش‌آموز دریافت می‌کند. والدین شما فقط می‌توانند یکی از فرزندان خود را برای یادگیری به این مدرسه بفرستند و از آن‌جایی که رفتن پسران راحت‌تر و پرثمرتر به نظر می‌رسد، و یا اینکه مادر شما برای کارهای خانه به کمک شما نیاز دارد، برادر شما به مدرسه خواهد رفت. به این ترتیب احتمالا شما هرگز یاد نمی‌گیرید که چگونه بخوانید یا بنویسید یا محاسبات ریاضی را انجام دهید و … .

حالا جایگزین را تصور کنید:

شما در شرایطی شبیه به آن‌چه در بالا توضیح داده شد، زندگی می‌کنید، اما مدرسه‌ای در مجاورت محل زندگی شما هست که هیچ هزینه‌ای ندارد، یا حتی بهتر از آن، یک برنامه تشویقی برای کاهش مقاومت فرهنگی در برابر فرستادن دختران به مدرسه دارد. مثلا در مصر دخترانی که ۸۰ درصد روزهای مدرسه را می‌گذرانند، جیره‌ی غذایی دریافت می‌کنند که بیشتر از آن چیزی است که در صورت کار کردن به دست می‌آورند. بنابراین، خانواده‌هایی که هر روز فرزندان خود را به مدرسه می‌فرستند، غذای بیشتری خواهند داشت. یا در سیرالئون درس علوم در برنامه‌های درسی مرتبط با سنت‌های بومی مثل تهیه‌ی غذا، تولید ذغال چوپ، صابون‌سازی یا تولید کود طبیعی آموخته می‌شود که مورد نیاز دختران روستایی است.

به این ترتیب، به‌جای اینکه نوجوانی‌تان را کنار بگذارید، مشغول یادگیری درباره‌ی دنیا و فرصت‌های موجود می‌شوید.

• دختران نوجوانی که به مدرسه می روند، کمتر در سنین پایین ازدواج می کنند و بچه‌دار می شوند. تخمین زده می‌شود که اگر دختران آموزش ببیند، ازدواج کودکان در سراسر جهان ۶۴ درصد کاهش می یابد!
• زنان تحصیل‌کرده نیز کمتر به بیماری‌هایی مانند اچ آی وی و ایدز مبتلا می‌شوند.
• یک سال تحصیلی اضافی برای یک دختر می‌تواند درآمد مادام العمر او را ۱۵ تا ۲۵ درصد افزایش دهد.
• زنانی که آموزش می‌بینند، احتمال بیشتری دارد که کارآفرین شوند، در جوامع خود سرمایه‌گذاری کنند و زنان دیگر را توانمند کنند.
• آموزش زنان تأثیر مستقیمی بر میزان مرگ و میر کودکان، ایمن‌سازی و افزایش امید به زندگی دارد.
• آموزش، دانش و مهارت‌های لازم را برای زنان فراهم می‌سازد تا بتوانند در تلاش‌های توسعه و به ویژه در زمینه‌های بهداشت، تغذیه، محیط زیست، بهداشت آب و محیط سهیم باشند و در ضمن خودشان هم از این کوشش‌ها بهره‌مند شوند.
• آموزش دختران می‌تواند چرخه‌ی فقر اقتصادی و اجتماعی را در هم بشکند و برای طبقات محروم، سرمایه‌های اجتماعی فراهم آورد.

با توجه به این مزایا پس چرا آموزش دختران گسترش داده نمی‌شود؟ چرا معلم، کتاب، کامپیوتر و … به محله‌هایشان سرازیر نمی‌شود؟

خب البته موانعی وجود دارد! محدودیت‌های فرهنگی در رابطه با زنان، مدارس گران، خشونت علیه زنان و فشار برای کار کردن دختران در خانه و … . اما این موانع را می‌توان به طور سیستماتیک از بین برد. می‌توان برنامه هایی وضع کرد که فرستادن دختران به مدرسه از لحاظ فرهنگی و اقتصادی برای خانواده‌ها مفید باشد. می‌توان مدارسی در نزدیکی مناطق محروم با منابع کافی و امکانات بهداشتی ساخت. برخی از موانع فرهنگی ممکن است ریشه دوانده باشند و از بین بردن آن‌ها سخت باشد، اما می‌توان با گفت‌وگو و فرهنگ‌سازی به این مواتع فائق آمد. و …

در سراسر جهان، ۶۲ میلیون دختر به مدارس ابتدایی و متوسطه دسترسی ندارند. برای پایان دادن به این وضعیت، سالانه ۳۹ میلیارد دلار نیاز است که معادل ۸ روز هزینه نظامی جهانی است؛ بنابراین آن‌قدرها هم زیاد نیست. پس باید از رهبران جهان بخواهیم که ۱۲ سال آموزش را برای دختران فراهم کنند.

در سال ۱۳۷۱ کتابی با عنوان «راهبردهایی در راستای ترویج آموزش دختران» توسط یونیسف انتشار یافت (که ترجمه‌ی یک پژوهش یونیسف با همین عنوان بوده است).

در این کتاب ۹ راهبرد برای ترویج آموزش دختران در دنیا معرفی شده است و مثال‌هایی از کشورهای گوناگون آورده شده. متنی که در اینجا آمده است، خلاصه‌ی فصل دوم این کتاب است که به این راهبردها اشاره می‌کند. در صورت تمایل شما را به خواندن این متن دعوت می‌کنیم.

راهبردهایی برای گسترش آموزش دختران ـ پیوست

منبع: Https://www.globalcitizen.org

نویسنده: فاطمه گزین، دانشجوی دکترای مطالعات برنامه درسی