هفته‌ی کتاب در کلاس درس

چند فعالیت کلاسی به مناسبت هفته‌ی کتاب و کتاب‌خوانی

گفت‌وگو کنید. در کلاس درس درباره‌ی هفته‌ی کتاب و کتاب‌خوانی صحبت کنید. سپس با دانش‌آموزان درباره‌ی کتاب‌ها گفت‌وگو کنید: کتاب‌هایی که خوانده‌اید، کتاب‌هایی که دوست داشته‌اید، کتاب‌هایی که دوست دارید بخوانید و … .
یک روز کامل را به کتاب خواندن اختصاص دهید. می‌توانید از قبل به دانش‌آموزان بگویید تا کتابی برای خواندن با خود به همراه بیاورند. این امکان وجود دارد که بچه‌ها چند کتاب با خود بیاورند و بعضی از کتاب‌هایشان را برای مطالعه به همکلاسی‌هایشان امانت بدهند. همچنین می‌توانید بچه‌ها را به کتابخانه‌ی مدرسه ببرید و هریک از دانش‌آموزان کتابی را از کتابخانه امانت بگیرد. خوب است که از قبل فضاهای دنجی برای مطالعه‌ی دانش‌آموزان در کلاس فراهم کنید، صندلی‌ها را دور بچینید یا فضایی برای نشستن دانش‌آموزان روی زمین ایجاد کنید.

دیواری را برای معرفی کتاب در نظر بگیرید. در هر کلاس ( و نه فقط کتابخانه) فضایی از یک دیوار را به معرفی کتاب اختصاص دهید. روی این دیوار تصاویری از جلد کتاب‌های مناسب به همراه یک یادداشت کوتاه در مورد آن کتاب نصب کنید. این امکان وجود دارد که این وظیفه را به دانش‌آموزان در گروه‌های مختلف بسپارید.
نمایشگاهی برای معرفی کتاب برگزار کنید. دانش‌آموزان را گروهبندی کنید. از اعضای هر گروه بخواهید که یک کتاب را مطالعه کنند و کتاب مطالعه شده را به سایر هم‌کلاسی‌های خود معرفی کنند. سپس نمایشگاه کوچکی از کتاب‌ها در راهروی مدرسه برگزار کنید. در کنار هر کتاب یادداشت معرفی کوچکی بنویسید. هر زنگ تفریح یکی از دانش‌آموزان کلاس در کنار نمایشگاه می‌ایستد و کتاب‌ها را به سایر دانش‌آموزان مدرسه معرفی می‌کند.

افرادی را به کلاستان دعوت کنید. تلاش کنید که در صورت امکان از یک نویسنده یا ناشر کتاب یا کتاب‌فروش دعوت کنید که به کلاس شما بیایید، با دانش‌آموزان صحبت کند و به سؤالات آن‌ها پاسخ دهد. بهتر است که دانش‌آموزان را پیش از ورود این فرد به کلاس آماده کنید و در مورد سؤالاتی که می‌توانند بپرسند، با آن‌ها گفت‌وگو کنید.
یک بازدید از کتابخانه ترتیب دهید. با مسئول یک کتابخانه‌ی عمومی تماس بگیرید. ببینید که آیا امکان بازدید از کتابخانه برای بچه‌ها فراهم است یا نه. از مسئولان کتابخانه بخواهید که بخش‌های مختلف کتابخانه را به بچه‌ها معرفی کنند و در مورد کتابداری و سایر شغل‌های مرتبط با کتابخانه برای بچه‌ها توضیح دهند.

بچه‌ها را به کتابفروشی ببرید. با یک کتابفروشی مناسب تماس بگیرید. ببینید آیا این امکان وجود دارد که بچه‌ها را برای خرید کتاب به کتابفروشی ببرید یا نه. در صورت امکانِ انجام این کار، از قبل با والدین صحبت کنید که مبلغ محدودی پول در اختیار دانش‌آموزان قرار دهند. در مورد این مبلغ پیش از اعلام به والدین تصمیم بگیرید. پیش از بازدید با دانش‌آموزان در مورد خرید کردن و چم و خم آن صحبت کنید و نکاتی در مورد خرید کردن و به ویژه خرید کتاب را با آن‌ها مرور کنید. در روز بازدید از فروشنده بخواهید که قفسه‌های موضوعی کتاب را به بچه‌ها معرفی کند و برای آن‌ها توضیح دهد که در هر قفسه چه موضوعاتی قرار دارند. سپس به بچه‌ها اجازه دهید که در زمان محدودی در کتابفروشی بگردند و کتاب مورد علاقه‌ی خود را انتخاب کنند و نسبت به خرید آن اقدام نمایند.
غرفه‌ی فروش کتاب برگزار کنید. در صورتی که امکان بازدید از کتابفروشی فراهم نبود، می‌توانید از یک کتابفروشی بخواهید که یک غرفه‌ی فروش کتاب در مدرسه راه‌اندازی کنند. در این مورد هم پیش از روز برگزاری غرفه‌ی کتاب در مورد مبلغ خرید کتاب با والدین هماهنگی لازم را به عمل آورید و در مورد نحوه‌ی خرید کتاب به دانش‌آموزان آموزش دهید.
از بچه‌های بزرگتر بخواهید که برای کوچکترها قصه بگویند. بچه‌‌های بزرگتر را به میزبانی یک اتاق داستان برای بچه‌‌های کوچکتر دعوت کنید. این اتاق فضایی در مدرسه است که در آن بچه‌های بزرگتر در زنگ تفریح برای کوچکترها قصه‌گویی یا قصه‌خوانی می‌کنند.
کتاب‌های صوتی را دستِ کم نگیرید. یک کتاب صوتی مناسب دانلود کنید و یک ساعت کلاسی را به شنیدن داستان صوتی اختصاص دهید.

به عنوان یک فعالیت تکمیلی می‌توانید دانش‌آموزان را گروه‌بندی کنید و از اعضای هر گروه بخواهید که با کمک هم یک کتاب صوتی تهیه کنند. می‌توانید کتاب‌های صوتی مناسب را به مؤسسات آموزش نابینایان اهدا کنید. (در صورت تمایل به انجام این کار می‌توانید فرایند تهیه کتاب صوتی را در این آدرس ببینید.)

مسابقه‌ی کتاب‌خوانی برگزار کنید. با توجه به گروه سنی دانش‌آموزانتان کتابی را انتخاب کنید و یک مسابقه‌ی کتاب‌خوانی برگزار کنید.
توجه بچه‌ها را به تصاویر کتاب‌ها جلب کنید. بسیاری از کتاب‌ها تصاویری جذاب و عمیق دارند. دانش‌آموزان را گروهبندی کنید. به هر گروه یک کتاب بدهید که تصاویر قابل تأملی داشته باشد. سپس از اعضای هر گروه بخواهید که در مورد تصاویر کتاب برای سایر دانش‌آموزان توضیح دهند. بهتر است که پیش از انجام این فعالیت عکس‌های دیجیتالی از تصاویر کتاب فراهم بیاورید تا بتوانید این عکس‌ها را به همه بچه‌ها نشان دهید.
از بچه‌ها بخواهید که انشایی در مورد یک شخصیت داستانی بنویسند. در این فعالیت، هریک از دانش‌آموزان شخصیتی را از یک کتاب انتخاب می‌کنند و سپس در مورد آن شخصیت، ظاهر او، احساساتش و … انشا می‌نویسند.
از دانش‌آموزان بخواهید که پایان یک داستان را تغییر دهند. بچه‌ها می‌توانند کتاب داستان مورد علاقه‌ی خود را مشخص کنند و پایان جدیدی برای آن بنویسند. کتاب‌های جذابی هم وجود دارند که به بچه‌ها این امکان را می‌دهند که پایان‌های متفاوت یک داستان را تجربه کنند. به عنوان مثال کتاب «جادوگر بیکار» نوشته‌ی جانی روداری^۱ برای هر داستان سه پایان دارد. می‌توانید دانش‌آموزان را گروهبندی کنید. به هر گروه یک داستان از این کتاب را اختصاص دهید و از آن‌ها بخواهید که یک پایانی برای داستان بنویسند. در نهایت پایان داستان خودشان را با سه پایان پیشنهاد شده در کتاب مقایسه کنند.

تصویرگری را به بچه‌ها بیاموزید. دانش‌آموزان را گروهبندی کنید. به هر گروه یک یک داستان کوتاه یا شعر اختصاص دهید. از اعضای هر گروه بخواهید که برای آن داستان یا شعر تصویرسازی کنند. تصاویر بچه‌ها را به دیوار کلاس نصب کنید. این امکان هم وجود دارد که یک داستان کوتاه یا شعر برای کل کلاس بخوانید و از هریک از دانش‌آموزان بخواهید تا تصویری از آنچه که در حال خواندن شما تصور می‌کرده، ترسیم کند.
حداقل همین یک هفته، هر ساعت درسی را به فرصتی برای تشویق به کتاب‌خوانی تبدیل کنید. بسیاری از معلمان زمان کافی برای تدریس درس مورد نظر خود در اختیار ندارند، برای همین ممکن است فعالیت‌های مرتبط با کتاب‌خوانی را فعالیت‌های «فوق برنامه»‌ بپندارند. این در حالی است که اگر بخواهیم بچه‌ها در هر درسی خودکفا باشند و پیشرفت کنند، ‌باید آن‌ها را به کتاب‌ها و منابع آموزشی متصل کنیم. هفته‌ی کتاب‌خوانی زمان خوبی برای این کار است.
- در درس علوم این امکان وجود دارد که یک کتاب مرتبط با آزمایش‌های علوم یا شعبده‌ بازی‌های مرتبط با درس علوم به کلاس درس آورده شود و بجه‌ها در گروه‌های مختلف با توجه به کتاب‌ها دست به کنکاش و آزمایش بزنند. همچنین این امکان وجود دارد که دانش‌آموزان را به کتابخانه‌ی مدرسه ببرید، آن‌ها را گروهبندی کنید و برای اعضای هر گروه سؤالی را مشخص کنید. اعضای گروه باید به کمک کتاب‌ها به سؤال پاسخ بدهند. سپس پاسخ سؤال را به همراه کتاب مورد استفاده برای سایر گروه‌ها ارائه دهند.
  - در زمینه‌ی درس تاریخ، می‌توانید ساعتی از کلاس را به خواندن بخش‌هایی از کتاب‌های تاریخی (مثلا نامه‌ها یا گفت‌وگوهای واقعی افراد در تاریخ) اختصاص دهید. این امکان هم وجود دارد که دایره‌المعارف‌های تصویری تاریخی را از کتابخانه امانت بگیرید و با خود به کلاس ببرید. بچه‌ها را گروهبندی کنید و به هر گروه یک دایره‌المعارف بدهید که ورق بزنند. از اعضای هر گروه بپرسید که کدام عکس توجهشان را جلب کرده و چرا. از آن‌ها بخواهید که در مورد عکس مورد توجهشان برای سایر هم‌کلاسی‌ها صحبت کنند. خودتان هم می‌توانید در مورد عکس منتخب‌تان صحبت کنید.
  - برای جغرافیا، این امکان وجود دارد که توجه دانش‌آموزان را به انواع اطلس‌های جغرافیایی در کتابخانه‌ی مدرسه جلب کنید. همچنین می‌توانید از بچه‌ها بخواهید که نقشه‌ای از کتابخانه‌ی مدرسه ترسیم کنند. یک فعالیت دیگر می‌تواند این باشد که از بچه‌ها بخواهید که در زمینه‌ی یکی از موضوعات مرتبط با جغرافیا کتاب تهیه کنند. به عنوان مثال این کتاب می‌تواند یک سفرنامه به یک شهر یا منطقه باشد که حاوی ویژگی‌های مختلف آن منطقه است. (نمونه‌ای از چنین طرح درسی را که برای دانش‌آموزان پیش‌دبستانی اجرا شده، می‌توانید در این آدرس ببینید.)

- در درس ریاضیات، می‌توانید متناسب با گروه سنی دانش‌آموزانتان برخی کتاب داستان‌های ریاضی را در کلاس بخوانید.

از بچه‌ها بخواهید که کتاب بنویسند. بچه‌ها را گروهبندی کنید و از هر گروه بخواهید که یک کتاب بنویسند. اعضای هر گروه می‌توانند کارها را در میان خود تقسیم کنند. مثلا یک یا دو نفر مسئول نوشتن قصه باشند. یکی تصویرگری را به عهده بگیرد. یک نفر مطالب را تایپ کند و یک نفر دیگر صفحه‌آرایی کتاب را انجام دهد. در نهایت کتاب‌های تهیه‌شده توسط گروه‌های مختلف شماره می‌خورند و وارد کتاب‌خانه‌ی مدرسه می‌شوند.
دانش‌آموزان را با مراحل چاپ و نشر کتاب و نیز انتشارات‌های مطرح کشور آشنا کنید. یک تجربه‌ی آموزشی در این زمینه را می‌توانید در این آدرس ببینید.
به محرومین کتاب هدیه بدهید. این امکان وجود دارد که دانش‌آموزان برخی از کتاب‌های خود را به مدرسه بیاورند و به مدارس محروم اهدا کنند؛ اما این ریسک وجود دارد که در نهایت کتاب‌های مناسبِ اهدا زیاد نباشند. یک روش دیگر این است که نمایشگاه فروش کتاب در مدرسه برگزار شود. دانش‌آموزان می‌توانند در صورت تمایل کتابی برای خودشان و یا بچه‌های مدارس محروم خریداری کنند. طبیعتا این فعالیت در مدارسی قابل اجرا است که وضعیت مالی دانش‌آموزان نسبتا خوب باشد.
کتاب قرض بدهید یا کتاب‌هایتان را عوض کنید. دانش‌آموزان می‌توانند کتاب‌هایی را برای امانت دادن با خود به مدرسه بیاورند. در این صورت معلم نام کتاب‌های امانت داده شده و نام امانت‌دهنده و گیرنده‌ی کتاب را یادداشت می‌کند تا مطمئن شود که کتاب به صاحبش بازخواهد گشت. یک امکان دیگر این است که دانش‌آموزان کتاب‌هایی را که خوانده‌اند یا دیگر نمی‌خواهند با خود به کلاس بیاورند و با کتاب‌های دوستانشان معاوضه کنند. می‌توانید با دانش‌آموزان درباره‌ی ملاک‌های مالی و نیز ملاک‌های اخلاقی در زمینه‌ی معاوضه صحبت کنید.
نمایش اجرا کنید. دانش‌آموزان هر کلاس کلاس می‌توانند یک کتاب را برای اجرای نمایش انتخاب کنند. سپس در هفته‌ی کتاب و کتاب‌خوانی هر کلاس یک نمایش بر اساس کتاب منتخب برای سایر کلاس‌ها اجرا نماید.