ساداکو و هزار درنای کاغذی (یک طرح درس)
ساداکو و هزار درنای کاغذی (یک طرح درس)
این طرح درس بر اساس کتاب داستان «ساداکو و هزار درنای کاغذی» تهیه شده است.
در صورتی که به کتاب دسترسی ندارید، می‌توانید فایل صوتی آن را از این آدرس دریافت کنید و بر اساس آن در کلاس قصه‌گویی کنید.
در صورت تمایل می‌توانید خلاصه‌ای از داستان واقعی را از این‌جا دریافت کنید.
مشخصات کتاب‌شناسی:
- نام کتاب: ساداکو و هزار درنای کاغذی
- نویسنده: الینور کوئر
- عنوان اصلی کتاب: Sadako and the thousand Paper Cranes
- مترجم: مریم پیشگاه
- انتشارات: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان
- تعداد صفحات: ۴۸
کلید واژه‌ها: جنگ، صلح، بمباران اتمی، جنگ جهانی دوم، بیمارستان
ساداکو، دخترک ژاپنی، دو ساله بود که بمب اتمی آمریکا در شهر هیروشیمای ژاپن فرودآمد. در یک لحظه هزاران تن سوختند و جان سپردند. ساداکو ده سال بعد بر اثر تشعشعات اتمی به سرطان خون مبتلا شد و در گذشت.
این کتاب بر پایه‌ی نامه‌های ساداکو که از طرف هم‌کلاسی‌هایش جمع‌آوری شده، فراهم آمده است. او یکی از قربانیان این جنایت تاریخی است.
«ساداکو درنای طلایی را در دستش گرفت و آرزوی سلامتی کرد. وقتی با انگشتانش پرنده‌ی کاغذی را لمس می‌کرد، احساس کرد که شعله‌ی امیدی در دلش تابیده است. این شعله‌ی امید را به فال نیک گرفت. بعد به دوستش نگاه کرد و گفت: «متشکرم چی‌زوکو. هرگز این پرنده‌ی کاغذی را از خودم دور نمی‌کنم.» …
بعد از شام مادر ساداکو به همراه میتسوو و ایجی به بیمارستان آمدند. همه‌ی آن‌ها با دیدن درناها تعجب کردند. مادر ساداکو با دیدن آن‌ها به یاد شعر معروفی افتاد:
مرع‌های قشنگ و زیبا،
ار درون این کاغذهای رنگارنگ
به خانه‌ی ما پرواز کنید …»
اهداف:
- درک اطلاعات صریح متن شنیداری؛
- تلفیق و تفسیر اطلاعات متن شنیداری و رسیدن به استنباط؛
- بحث و گفت‌وگو و اظهار نظر درباره‌ی مطالب؛
- توانایی بیان احساسات، افکار و تجربه‌های درونی؛
- تقویت حساسیت نسبت احساسات دیگران؛
- آشنایی با مفاهیم صلح و جنگ و ترغیب به تفکر در این زمینه؛
- درک احساسات کسانی که درگیر جنگ هستند؛
- تأمل درباره‌ی تسلیحات اتمی و عواقب آن‌ها.
گروه سنی: نوجوان
ابزار موردنیاز: کتاب داستان ساداکو و هزار درنای کاغذی، نقشه جهان.
اجرای طرح:
الف) پیش از قصه‌گویی: در مورد ماجرای حمله اتمی به هیروشیما با دانش‌آموزان صحبت کنید. مطالب زیر می‌تواند در رابطه با حمله‌ی اتمی به هیروشما کمک‌‌کننده باشد (برای توضیح مطالب حتما از نقشه‌ی جهان کمک بگیرید.):
کمتر از صد سال پیش دو جنگ بسیار بزرگ در جهان رخ داد. به این جنگ‌ها «جنگ‌های جهانی» می‌گویند چون بیشتر کشورهای جهان در آن‌ها درگیر شدند. داستان امروز ما مرتبط با دومین جنگ جهانی یعنی «جنگ جهانی دوم» است، که بین سال‌های ۱۹۳۹ تا ۱۹۴۵ میلادی (یعنی ۱۳۱۸ تا ۱۳۲۴) رخ داد. در این جنگ کشورهایی مثل انگلیس، فرانسه، آمریکا و روسیه در یک طرف بودند و کشورهایی مثل آلمان، ایتالیا و ژاپن در طرف دیگر جنگ بودند. اتفاقات ناگوار زیادی رخ داد. افراد زیادی مردند، تعداد زیادی دچار ناتوانی‌های جسمی و معلولیت شدند، افراد زیادی خانه‌های خود را از دست دادند و … . اما یکی از اتفاقات بسیار ناگوار در جنگ جهانی دوم، داستان حمله‌ی اتمی آمریکا به ژاپن بود:
در سال ۱۹۴۲، آمریکا یک عملیات فوق سری را برای ساختن بمب اتمی آغاز کرد. این عملیات در سال ۱۹۴۵ به انجام رسید. رئیس جمهور آمریکا گفت:«ما مهیب‌ترین و مخوف‌ترین بمب تاریخ جهان را کشف کرده‌ایم»! رفته رفته آمریکا حملات هوایی و بمباران‌های شدیدی را علیه ژاپن آغاز کرد. تنها در یکی از این حمله‌ها توفان آتش حاصل از این بمب‌ها، باعث کشته شدن بیش از ۱۰۰ هزار نفر از مردم توکیو شد. اما این‌ها هنوز بمب اتمی نبودند!
اولین بمب اتمی در ساعت ۸ و ۱۵ دقیقه‌ی صبح یک روز پاییزی، بر فراز شهر هیروشیما رها شد. در آن پایین، شهر هیروشیما را نوری کورکننده فراگرفت و گرمایی بسیار شدید آزاد شد که هر چیزی را تبخیر می‌کرد. قدرت انفجار معادل ۱۴ هزار تُن (!) تی ان تی بود. یک ابر غول‌آسای قارچ‌مانند در حال چرخش در بالای شهر، سر به آسمان کشید. موج انفجار بمب اتم، ناحیه‌ای به وسعت ۱۲ کیلومتر در مرکز شهر را با خاک یکسان کرد. تندبادهای حاصل از بمب اتمی، آتش را پراکننده ساختند و ویرانی‌ها را بیشتر کردند. آمریکا چند روز بعد بمب دیگری را هم روی شهر ناکازاکی انداخت. ده‌ها هزار نفر بلافاصله کشته شدند. اما تأثیرات بمب اتمی چیزی نیست که فقط همان موقع اتفاق بیافتد. تشعشعات بمب اتم باعث بیماری‌هایی شد که روزها و سالیان بعد به به بیماری و کشته شدن افراد زیادی منجر شد. میزان مرگ و میر دقیق ناشی از تأثیرات بلند مدت تشعشعات اتمی در این جنگ مشخص نیست، اما مسلما از ۲۰۰ هزار نفر بیشتر بوده است. (از کتاب «دایره‌المعارف تصویری قرن بیستم»)
تصاویر مربوط به حمله‌ی اتمی را به دانش‌آموزان نشان دهید و توضیح دهید که اکنون در شهر هیروشیما و در جایی که بمب اتمی رها شده بود، پارک یادبود صلح بنا شده است.
سپس توضیح دهید که داستان امروز ما مربوط به دختری است که در زمان حمله‌ی اتمی به هیروشیما دو ساله بوده است.
ب) قصه‌گویی: داستان را برای دانش‌آموزان قصه‌گویی یا قصه‌خوانی کنید. (می‌توانید دانش‌آموزان را گروهبندی کنید و از آن‌ها بخواهید که به صورت گروهی کتاب داستان را بخوانند یا قصه‌ی صوتی را در کلاس پخش کنید.)
پ) پس از قصه‌گویی: برای دانش‌آموزان توضیح دهید که اکنون در کشور ژاپن ساداکو به عنوان یکی از قهرمانان جنگ و نماد صلح شناخته می‌شود.عکس واقعی ساداکو و مجسمه‌ی او را در پارک صلح هیروشیما به دانش‌آموزان نشان دهید. همچنین می‌توانید تصویر دانش‌آموزان ژاپنی را نشان دهید که همه ساله در روز صلح درناهای کاغذی می‌سازند و به ساداکو ادای احترام می‌کنند.
بحث و گفتگو (می‌توانید از بین سؤالات انتخاب کنید):
پرسش‌هایی برای درک مطلب:
- بیماری ساداکو چه بود؟ چه اتفاقی باعث شد که ساداکو دچار این بیماری شود؟
- افسانه‌ی قدیمی که دوست ساداکو در مورد درناها تعریف کرد، چه بود؟
- دوستان ساداکو بعد از فوت دوستشان برای اینکه یاد او برای همیشه زنده بماند، چه کار کردند؟
- مردم هیروشیما در روز صلح چه کار می‌کنند؟
پرسش‌هایی برای شناخت خود و دیگران:
- فکر می‌کنید اگر ساداکو پس از مردن بتواند کاری را که دوستانش برای او انجام دادند، ببیند، به آن‌ها چه می‌گوید؟
- به ارزش‌های اخلاقی زیر فکر کنید و بگویید که هرکدام از این‌ها را در کدام قسمت از زندگی ساداکو دیده‌اید.
٭ امید ٭ دوستی ٭ مهربانی ٭ برکت ٭ وفا ٭ …
- نظر شما راجع به جنگ چیست؟ تا به حال جنگی را از نزدیک دیده‌اید یا درباره‌ی یک جنگ از بزرگ‌ترهایتان شنیده‌اید؟ خاطره‌تان را تعریف کنید.
- فکر می‌کنید که چه چیزهایی باعث جنگ بین کشورها می‌شود؟ چه چیزهایی باعث دعوای بین آدم‌ها می‌شود؟
- در مورد بمب اتمی چه فکر می‌کنید؟ به نظر شما اختراع خوبی است؟ فکر می‌کنید که کشورهای جهان باید بمب اتمی داشته باشند؟
- بعضی‌ها معتقدند که اگر آمریکا در جنگ جهانی دوم از بمب اتمی استفاده نکرده بود، جنگ به این زودی‌ها تمام نمی‌شد. نظر شما چیست؟ فکر می‌کنید که این دلیل خوبی برای استفاده از بمب اتمی است؟
- برای اینکه اتفاقی شبیه به آن‌چه که در هیروشیما افتاد، دیگر رخ ندهد، ما چه کارهایی می‌توانیم بکنیم؟
فعالیتهای پیشنهادی:
نامه‌ای برای تو!
از دانش‌آموزان بخواهید که نامه‌ای به ساداکو بنویسند و احساس خودشان را پس از خواندن زندگی‌نامه‌ی او توصیف کنند. از آن‌ها بخواهید که در نامه‌ی خود توضیح بدهند که پس از شنیدن ماجرای او چه تصمیمی برای زندگی‌شان گرفته‌اند و می‌خواهند که چه کار یا کارهایی بکنند.
در دفتر خاطرات ساداکو بنویسید.
از دانش‌آموزان بخواهید که خودشان را جای ساداکو بگذارند و یکی از خاطرات او را که در داستان شنیده‌‌اند، در دفتر خاطراتش بنویسند. این خاطره‌نویسی‌ها می‌تواند به شکل‌های زیر آغاز شود:
- امروز خبر خوبی شنیدم، فهمیدم که برای عضویت در تیم دو قبول شده‌ام.
- این چیزی نبود که دوست داشتم بفهمم ولی امروز فهمیدم که سرطان خون دارم.
- امروز چی‌زوکی یک چیز خیلی جالب به من گفت: اگر بتوانم هزار درنای کاغذی بسازم …
- باورم نمی‌شود. مادرم برایم کیمونو دوخته است!
- …
ساداکو را توصیف کنید.
از دانش‌آموزان بخواهید که در یک نوشته‌ی کوتاه ساداکو را برای یکی از دوستانشان که ساداکو را نمی‌شناسد، توصیف کنند؛ به نحوی که دوستشان با شخصیت و ویژگی‌های اخلاقی ساداکو آشنا شود.
یادگیری از راه خدمت!
در شیوه‌ی آموزشی «یادگیری از راه خدمت»، دانش‌آموزان ضمن یادگیری یک موضوع درسی و تحقیق پیرامون آن، تلاش می‌کنند که موضوع درس را با خدمتی در جامعه گره بزنند. عناوین زیر می‌تواند پس از بازگویی داستان ساداکو زیربنای یادگیری از راه خدمت را بنا کند:
- تشعشعات اتمی و عوارض آن‌ها: به صورت تحقیق و انجام فعالیت‌هایی مثل مصاحبه یا اطلاع‌رسانی عمومی در درس علوم؛
- جنگ جهانی دوم: به صورت تحقیق و سپس انجام فعالیت‌هایی مثل برگزاری نمایشگاه عکس در مدرسه در دروسی مانند تاریخ یا هنر؛
- جنگ‌هایی که اکنون در جهان درجریان است: به صورت نوشتن انشا یا تهیه روزنامه دیواری یا ویژه‌نامه‌ای برای مدرسه در درس ادبیات، به صورت تحقیق و یا نقشه‌ی جنگ‌های جهان در درس جغرافیا، یا انجام فعالیتهای آگاه‌کننده یا صلح آمیز در درسی مثل تفکر و سبک زندگی یا مهارت‌های زندگی؛
- …
در روز صلح درنای کاغذی بسازید.
در صورتی که دانش‌آموزان تمایل داشته باشند، می‌توانند در روز صلح یا در مناسبتی مشابه، به عنوان نمادی از صلح و امید، درنای کاغذی بسازند و از سقف کلاس یا راهروی مدرسه آویزان کنند. این امکان وجود دارد که به نوبت در راهروی مدرسه و در جایی که درناها آویزان شده است، بایستند و داستان ساداکو را برای سایر دانش‌آموزان مدرسه تعریف کنند.
(نحوه‌ی ساخت درنای کاغذی را می‌توانید در این آدرس ببینید.)
نویسنده: فاطمه گزین، دانشجوی دکترای مطالعات برنامه درسی
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.