دست‌های‌شان را در دست کتاب‌ها بگذاریم
چند پیشنهاد برای ترغیب دانشآموزان به مطالعه در دوران قرنطینه
اغلب معلمان در پی آن هستند که به بهترین وجه به دانش‌آموزان‌شان کمک کنند. اما هر معلمی می‌داند که فرصت اندکی برای بودن در کنار دانشآموزان دارد و نمی‌تواند همیشه در کنار آن‌ها بماند. بنابراین یکی از پرسش‌های همیشگی اغلب معلمان این است که «ماندگارترین راه‌ها برای کمک به دانشآموزان چه هستند؟»
بی‌گمان این سؤال، پاسخ‌های متعددی خواهد داشت. اما یکی از پاسخ‌ها این است: «دست آن‌ها را در دست کتاب‌ها بگذاریم».
کتاب‌ها به دانشآموزان کمک می‌کنند که انسان‌هایی را که ندیده‌اند، ببینند؛ به جاهایی سفر کنند، که تاکنون نرفته‌اند و با آرزوهای بزرگی آشنا شوند که ممکن بود، هیچ وقت به ذهن‌شان خطور نکند. به این ترتیب، با مطالعه‌ی کتاب‌ها، دانشآموزان از یک طبقه‌ی اجتماعی به طبقه‌ای دیگر پا می‌گذارند و از یک سطح فرهنگ به سطحی بالاتر صعود می‌کنند.
افزون بر این، اگر دانشآموزان بیاموزند که سؤالات‌شان را از کتاب‌ها بپرسند، در تمام زندگی مرجعی برای پاسخ‌های‌شان خواهند داشت.
قول معروفی هست که می‌گوید: « هیچ کودکی نیست که از کتاب متنفر باشد، بلکه تنها کودکانی هستند که فرصت کشف کتاب خوب را نیافته‌اند.»
تجربه‌ی شیوع کرونا به ما آموخت که گاهی، فرصت کمتر از آن چیزی است که ما فکر می‌کنیم. اکنون نوبت ماست که در فرصت پیشِ رو، بهترین آرزوهای‌مان را به دانشآموزان هدیه کنیم.
در این متن پیشنهاداتی برای ترغیب دانشآموزان به مطالعه در ایام قرنطینه ارائه خواهد شد.
هیچ کودکی نیست که از کتاب متنفر باشد، بلکه تنها کودکانی هستند که فرصت کشف کتاب خوب را نیافته‌اند.
معرفی کتاب
اولین گام برای ترغیب دانشآموزان به کتاب خواندن، معرفی کتاب‌های مناسب است.
در این مسیر، این‌که شما چه کتابی را معرفی می‌کنید یا چگونه دانشآموزانتان را به یک کتاب ارجاع می‌دهید، اهمیت زیادی دارد. به عنوان مثال، این‌که فقط از کتاب نام ببرید، با این‌که تصاویری از برخی از صفحات کتاب را با دانشآموزان به اشتراک بگذارید، تفاوت دارد. گاهی گفتن چند جمله یا کلمه‌ی کلیدی از داستان و یا کتاب باعث می‌شود دانشآموزان ترغیب شوند که به سراغ کتاب بروند.
علاوه بر این در معرفی کتاب، باید به نیازهای دانشآموزان هم توجه کنیم. یعنی بهتر است کتابی را به دانشآموزان معرفی کنیم، که پاسخ مشکلات یا سؤالات ذهنی آن‌ها باشد.
قبل از هر معرفی از خودتان بپرسید از معرفی این کتاب چه قصدی دارم؟ چرا می‌خواهم دانش‌آموزانم این کتاب را بخوانند؟ پاسخ به این سؤالات باعث می‌شود که به نحو بهتری کتاب را معرفی کنید.
اولین گام برای ترغیب دانشآموزان به کتاب خواندن، معرفی کتاب‌های مناسب است.
معرفی منابع مطالعاتی
ممکن است دانشآموزان احساس کنند که در این روزها دسترسی به کتاب آسان نیست. بنابراین هرچقدر هم که شما کتاب‌هایی را برای مطالعه معرفی کنید، باز هم حس کنند که به کتاب‌ها دسترسی ندارند. بنابراین بهتر است که منابع مطالعاتی برای آن‌ها مشخص کنید.
این منابع مطالعاتی می‌توانند داستان‌های کوتاهی باشند که شما در فضای مجازی قرار می‌دهید یا سایت‌هایی باشند که کتاب‌های الکترونیک را در دسترس دانشآموزان قرار می‌دهند. به عنوان مثال در سایت‌های طاقچه، کتابراه و فیدبیو کتاب‌های کودک و نوجوان متنوعی با هزینه‌ی مناسب موجود است. علاوه بر این گروه نوجوان مؤسسه‌ی طلوع در این ایام داستان‌های کوتاه منتخبی را در فضای مجازی با نوجوانان به اشتراک گذاشته‌است، شما می‌توانید از این داستان‌ها برای ترغیب دانشآموزان به مطالعه استفاده کنید.
مسابقات
مسابقات مختلفی در زمینه کتاب‌خوانی برگزار کنید. مسابقات کتاب‌خوانی مرسوم، یک نمونه از این دسته از مسابقات هستند.
اما مسابقات دیگری هم می‌توان برگزار نمود. مثلا مسابقه‌ی معرفی کتاب (هر کس یک کتاب خوب را به سایر هم‌کلاسی‌هایش معرفی کند. انتخاب کتاب، محتوای معرفی و شیوه‌ی معرفی، می‌توانند ملاک‌های ارزش‌یابی باشند) یا نقد کتاب (یک کتاب یا یک متن برای مطالعه تعیین کنید و از دانشآموزان بخواهید که با دلایل منطقی، متن یا کتاب را نقد کنند) یا نقاشی در مورد کتاب یا نقاشی از کتابی که خوانده شده‌است و … .
علاوه بر این، برخی از پرسش‌ها نیز می‌توانند موضوع یک مسابقه باشند. این سؤالات با توجه به گروه سنی دانشآموزان انتخاب می‌شوند. پرسش‌هایی مثل این‌که «اگر بخواهید به اعضای خانواده مثلاً مادر کتاب هدیه بدهید، چه کتابی را انتخاب می‌کنید و چرا؟» یا «برای اصلاح امور مدرسه چه کتابی معرفی می‌کنید و چرا؟» نمونه‌هایی از این سؤالات هستند.
پرسش‌ها را به کتاب‌ها وصل کنیم
هرچند که آموزش از راه دور چالش‌ها و معضلات بسیاری دارد. اما این امکان را به ما می‌دهد که به دانشآموزان «تلاش برای یادگرفتن» را بیاموزیم. ممکن است که دانشآموزان ما در این ایام احساس کنند که نیاز به منابع بیشتری برای یادگرفتن دارند. بنابراین، این زمان فرصت خوبی است که به آن‌ها کتاب‌هایی را معرفی کنیم که می‌توانند پاسخ‌گوی آن‌ها باشند.
به عنوان یک معلم، پرسش‌های دانشآموزانتان را تحویل بگیرید و آن‌ها را به کتاب‌ها ارجاع دهید. سپس نشان بدهید که مشتاق این هستید که نتایج جست‌وجوی آنان را بشنوید. همچنین می‌توانید از دانش‌اموزان بخواهید که پاسخ‌های یافته‌ی خود را در فضای مجازی با سایر هم‌کلاسی‌های‌شان به اشتراک بگذارند.
علاوه بر این می‌توانید یک روز از کلاس را به طرح «چه پرسشی دارید؟» اختصاص دهید. هر دانش‌آموز در این روز می‌تواند یک پرسش در زمینه‌های مختلفی مثل مسائل درسی، مدرسه، خانواده، طبیعت، جامعه و … مطرح کند. شما می‌توانید با توجه به سؤالات دانشآموزان کتاب‌هایی را به آن‌ها معرفی کنید.
هرچند که آموزش از راه دور چالش‌ها و معضلات بسیاری دارد. اما این امکان را به ما می‌دهد که به دانشآموزان «تلاش برای یادگرفتن» را بیاموزیم.
کتاب‌خواندن را وارد تکالیف کلاسی کنیم
با توجه به گروه سنی دانشآموزانتان، می‌توانید از آن‌ها بخواهید که در هر روز تعداد مشخصی از صفحات یک کتاب را بخوانند (مثلا روزی ۲۰ صفحه). سپس خلاصه‌ای از آن چه را که خوانده‌اند، در یک صفحه یا چند پاراگراف برای شما بنویسند. این تکلیف علاوه بر این‌که دانشآموزان را وارد دنیای کتاب‌ها می‌کند، به پیشرفت مهارت‌های خواندن، درک مطلب و نگارش دانشآموزان نیز کمک می‌کند.
موضوعات انشاء (نگارش) هم فرصت مناسبی برای مطالعه ایجاد می‌کنند. به عنوان مثال مطرح کردن پرسش‌ها و موضوعاتی که برای پاسخ دادن به آن‌ها، نیاز به کتاب خواندن است و پرسش‌هایی که به نقد کتاب، شخصیت‌ها و عملکردها و مقایسه کتاب‌ها منجر می‌شود.
همچنین می‌توانیم قسمتی از یک داستان کوتاه را با دانشآموزان به اشتراک بگذاریم. سپس از آن ها بخواهیم که حدس بزنند که در پایان داستان چه اتفاقی می‌افتد و یا پایان دیگری برای آن داستان بنویسند.
کتاب سخن‌گو
از آن‌جا که تنگناهای «آموزش از راه دور» ما را به سوی روش‌های نوین تدریس سوق می‌دهد و نیز از آن جهت که نیاز به همدلی و مشارکت اجتماعی در این ایام بیشتر حس می‌شود، شیوه‌های مبتنی بر خدمت، می‌توانند روش‌های مطلوبی برای تدریس در حال حاضر باشند. در این شیوه از تدریس، دانشآموزان در مسیر خدمت به جامعه و دیگران، محتوای آموزشی را می‌آموزند.
برای ترغیب دانشآموزان به مطالعه از طریق خدمت، ما می‌توانیم بسته به گروه سنی دانشآموزان، کتاب‌هایی را برای آن‌ها تعیین کنیم. سپس از دانشآموزان بخواهیم که کتاب‌ها را بخوانند و با صدای خود ضبط کنند. در نهایت کتاب صوتی را با توجه به محتوای آن به کسانی مثل پدربزرگ و مادربزر‌گ‌ها، بچه‌های کوچکتر فامیل که در این ایام حوصله‌شان سر می‌رود یا کودکان نابینا هدیه کنند.
علاوه بر این تهیه کتاب صوتی و هدیه‌دادن آن، می‌تواند یک مناسک پایانی برای دانشآموزان پایه اول ابتدایی باشد.
تهیه کتاب صوتی و هدیه‌دادن آن، می‌تواند یک مناسک پایانی برای دانشآموزان پایه اول ابتدایی باشد.
کتاب مشترک کلاسی
امسال دانشآموزان فرصت این را نیافتند که به نحو مطلوبی با یکدیگر خداحافظی کنند. تهیه یک کتاب مشترک کلاسی به آن‌ها فرصت می‌دهد که با خاطراتی خوب از یکدیگر جداشوند. بدین ترتیب که هر کسی یک خاطره از سال تحصیلی می‌نویسد و برای معلم ارسال می‌کند؛ مثلاً دانشآموزان خاطراتی از یکدیگر یا از معلم‌شان می‌نویسند یا خاطرات مشترک‌شان از کلاس درس را یادداشت می‌کنند. (این خاطرات می‌توانند شیرین و یا تلخ باشند) سپس خاطرات به صورت یک کتاب مشترک کلاسی گردآوری می‌شود و متناسب با مطالب، عنوان کتاب انتخاب می‌گردد.
زمانی که دانشآموزان برای تحویل گرفتن کارنامه مراجعه می‌کنند، یک نسخه از این کتاب نیز به آن‌ها اهدا می‌شود. این امکان وجود دارد که نسخه‌ای از این کتاب در کتابخانه مدرسه نگه‌داری شود.
البته طبیعتا دانشآموزان در این مسیر به کمک شما نیاز دارند و ممکن است نتوانید این فعالیت را برای گروه‌های سنی کوچکتر انجام دهید.
به عنوان پیشنهاد می‌توانید موضوعاتی مثل دوستی، بهترین دوست من، بهترین روز من، تلخ‌ترین روز من، من و معلمم و … را به عنوان محور فعالیت در نظر بگیرید.
امسال دانشآموزان فرصت این را نیافتند که به نحو مطلوبی با یکدیگر خداحافظی کنند. تهیه یک کتاب مشترک کلاسی به آن‌ها فرصت می‌دهد که با خاطراتی خوب از یکدیگر جداشوند.
کتاب خواندن را به فرصتی برای باهم بودن اعضای خانواده تبدیل کنیم
اگر این امکان وجود داشته باشد که خانواده‌ها را ترغیب کنیم که در کنار فرزندان‌شان کتاب بخوانند، به ایجاد یک فضای مطلوب و مؤثر خانوادگی کمک کرده‌ایم.
به این منظور، می‌توانیم از والدین دانشآموزان پایه‌های پایین‌تر بخواهیم، که هرشب در کنار کودک‌شان بنشینند تا او برای‌شان کتاب بخواند. همچنین می‌توانیم از دانشآموزان بخواهیم که هر هفته یک داستان کوتاه را برای یکی از اعضای خانواده‌ی خود بخوانند و در گزارش خود بنویسند که چه داستانی را برای چه کسی خواندند.
افزون بر این، می‌توانیم برای دانشآموزان یک تکلیف مطالعاتی تعیین کنیم، مثلا یک متن کوتاه اجتماعی یا تاریخی که تأمل‌برانگیز باشد، سپس از آن‌ها بخواهیم که متن را به زبان خودشان برای یکی از اعضای خانواده تعریف کنند. اینک فردی که متن برای او روایت شده‌است، باید آن‌چه را که متوجه شده‌است، بنویسد. متنی که توسط فرد نوشته می‌شود، به عنوان تکلیف به معلم تحویل داده می شود.
آن‌ها خانواده‌ی شلوغی بودند. خانه‌ی آن‌ها پر بود از بچه‌ها و بزرگ‌ترها و بوی غذا که روی اجاق می‌پخت. همیشه بعد از شام، بچه‌ها را که خسته بودند به تک اتاق خانه می‌فرستادند و آن‌ها به صورت ردیفی روی زمین دراز می‌کشیدند. آن وقت یکی از اعضای خانواده می‌آمد و برای‌شان قصه قبل از خواب را می‌خواند. بیشتر اوقات مامان بود که قصه می‌گفت. او با لحن پرهیجان خود برای هریک از شخصیت‌های داستان یک جور حرف می‌زد و بچه‌ها را با اظهار نظرهای خود در مورد داستان می‌خنداند. اما محبوب‌ترین قصه‌گو پدربزرگ بود که بعد از ۴۰ سال زندگی در شهر، هنوز لهجه‌ی روستای خود را حفظ کرده بود. آشناترین قصه‌ها، با لهجه‌ی پدربزرگ، جدید و متفاوت به نظر می‌رسید. پدربزرگ صفحه‌ی عنوان کتاب را هم با همان هیجانی می‌خواند که خود قصه را.
اقتباس از کتاب «۵۰ روش ساده برای علاقه‌مند کردن فرزند به مطالعه»، انتشارات صابرین
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.